Repoyu, faizi öldürenler parayı kaçıracak

Bazı bankaların Bankalar Birliği'ni "repoyu sınırlamaya dönük tedbirler almaya" zorladığı kamuoyuna yansıdı.
Durup dururken bazı bankalar repodan neden rahatsız oldu? Sayın okuyucularıma anlatayım.
İstikrar tedbirleri uygulanıyor. Enflasyon aşağıya inmeye başladı. Enflasyon aşağıya inmeye başlayınca bankaların "kar marjları" da daralmaya başladı. Bu daralma devam edecek.
Faizler düştü ama, bu düşük faizli kaynak yapısı bile bankaların kazanmalarına imkan vermiyor. Bunun için bankalar mevduat faizlerini mümkün olduğu kadar aşağıda tutmaya çalışıyor.
- Borsa durgun, halk borsaya gitmek istemiyor.
- Dolar ve mark fiyatlarını Merkez Bankası kazığa bağladı, dolar ve mark satın almak cazip değil.
- Bu durumda halk çaresiz parasını bankaya götürüyor. Çaresiz kalan halkın parasını bankalar daha da düşük faiz ile toplayacak ama... Mevduat faizinin rakibi repo, bankaların faizi düşük tutmalarına mani oluyor.
Repo faizi bankaların kontrolü dışında oluşuyor. Nedir bu repo denilen şeyin mevduattan farklılığı? Nasıl oluşur bu repo faizi?
Repo denilen şey, bankaların devlet tahvili veya bonosu satışına aracılık işlemidir.
Banka, Hazine'den yüzde 40 faiz ile bono veya tahvil alır. Sonra bunu çok sayıda müşterisine, istendiğinde paraya çevrilme garantisi ile ve kısa vade ile, yüzde 35 faiz ile satar.
Hazine'den alacağı yüzde 40 faiz ile, müşteriye ödeyeceği yüzde 35 faiz arasındaki fark bankanın repo işlemi karşılığı elde edeceği kazançtır.
Bazı banka 2 puan kazanca razı olur, 40'a alır 38'e satar... Bazısı 3 puan kazanç ister. Alırken 40'a alır, satarken 37'ye satar... İşte bu nedenle bankaların repo faizleri farklı farklıdır. Ama repo faizi hiçbir zaman Hazine bonosu faizinin üzerine çıkmaz. Altında dolanır. Açık anlatımıyla repo faizinin tavanını Hazine bonosu faizi belirler.
Şu günlerde Hazine bonosu faizlere yukarılarda dolandığından bankalar da repo yapanlara mevduat faizlerinin üzerinde faiz ödüyor.
Halkımız da, düşük faiz ile mevduat hesabı açacak yerde, parasını mevduat hesabından çekip, repoda değerlendiriyor.
İşte bu gelişme, büyük miktarda mevduat hesabına sahip bankaları rahatsız ediyor. Halktan ucuz faizle toplayabilecekleri tasarruflara yüksek faiz ödemek, zaten bozuk olan gelir - gider dengelerini daha da bozuyor.
Bankalar Hazine'yi daha düşük faiz ile bono satmaya zorlayamayacaklarından, repo hesaplarını sınırlama arayışına girdi.
Bu olur mu, olmaz mı, ayrı bir mesele de, bu gelişme "şüyuu - uvukuundan beter" olan bir gelişmedir. Halkımız yüksek faiz alışkanlığından yeni yeni çıkıyor. Faiz geliri ile yaşamaya alışanlar yeni duruma yeni yeni adapte oluyor. Repo faizleri, gerçekleşen enflasyona göre tasarrufları zar zor korurken mevduat faizi gibi repo da öldürülür ise halk parasına yeni yatırım alanları arar. Para kaçar... Haberiniz olsun.



(*) On büyük bankanın uyguladığı faizlerin ortalaması esas alındı.
Not: Reel getiri hesaplanırken, DİE'nin eylül ayı için yüzde 3.1, ocak - eylül dönemi için yüzde 26.9 ve son bir yıl için de yüzde 49.0 olarak açıkladığı TÜFE artışları esas alındı.


Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr