Sistem dikiş (döviz) tutmuyor. Dışarıdan gelen döviz kişilerin servetine dönüşerek tekrar dışarıya çıkıyor.
Benzer bir tablo, bir süre önce Rusya’da görüldü. Rusya’ya IMF oluk oluk döviz akıtıyordu. Rusya’nın ithalatı ihracatından küçük olduğundan, dış ticareti döviz fazlası veriyordu. Ama Rusya ekonomisi döviz kıtlığından kıvranıyordu. Çünkü Rusya’ya giren döviz kişisel servet haline dönüşüp Rusya dışına çıkıyordu.
Türkiye’de şu dönemde cari işlemler bilançosu (olağan döviz gider - gelir trafiği) döviz fazlası veriyor. Dışarıdan şu veya bu şekilde döviz giriyor. Hazine bankaların Türk lirası senetlerini dövize endeksli senetle değiştirerek döviz açıklarını kapatıyor. Merkez Bankası rezervlerinden devamlı döviz satıyor. Ama piyasada döviz yok. Döviz arzı, talebi karşılamadığından fiyatlar devamlı tırmanıyor.
Şimdi sistemi sorgulamanın zamanıdır. Ne oluyor? Neden oluyor?
(1) Ne oluyor?
Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye, fakir ve güçsüz ekonomisi ile güçsüz para birimi ile, küresel piyasalarda ticaret yapıyor. Bu ticari ilişkiler sonucu Türk bankacıları, Türk firmaları, Türk kişiler dışarıya borçlanıyor. Türk ekonomisi dar boğaza girdiğinde, bankalar, şirketler, kişiler dışarıya borç ödeyemez hale geliyor. O zaman Türkiye’den alacaklı bankaların, firmaların ülkeleri doğrudan veya IMF aracılığı ile Türkiye’ye kredi açıyor. Devleti borçlandırıyor. Türkiye’ye devlet borcu olarak giren dövizler sayesinde kişiler dışarıya olan borçlarını ödüyor. Para gene dışarı çıkıyor... Bankaların, şirketlerin, kişilerin borcu, devlet borcuna dönüşüyor.
İçeride şirketler, halk, bankalar ve hatta devlet, Türk parası yerine dolara, marka yönelmiş durumda... Yönelmek zorunda... Çünkü Türk lirası genel kabul görmüş ödeme aracı olmaktan çıktı. Saklama (tasarruf) aracı niteliğini kaybetti. Ertelenmiş (vadeli) borçlarda ödeme birimi olarak kullanılamıyor. Hazine bile dövize endeksli olarak veya döviz ile iç borçlanmaya gidiyor. Maliye bile bütçe büyüklüklerini dolar ile ifade ediyor.
İşte bu tabloda sistem dikiş tutmuyor.
(2) Ne oluyor? Dikiş tutmayan sistem nedir? Neden dikiş tutmuyor?
Serbest kambiyo rejimi, (dövizin serbestçe alınıp satılması, serbestçe içeri girip dışarı çıkması) gelişmiş, kendi ayağı üzerinde duran ekonomilerde işleyebilecek bir sistemdir.
Batı ülkeleri bu sistemi "Türkiye gibi az gelişmiş ülkelerde de uygulamak için" çaba göstermektedir. Ekonomilerinin az gelişmişliğine rağmen, serbest kambiyo rejimini uygulamaya çabalayan ülkelerin tamamının başı derttedir. Kiminin az, kiminin çok ama derttedir.
Türkiye, zayıf, az gelişmiş, fakir ekonomiye sahip olduğu ve de yüksek enflasyondan kurtulamadığı halde, serbest kambiyo rejimini sürdürmeye çalışan tek ülkedir.
Başkaları az gelişmiş ekonomi ile serbest kambiyo rejimini bir arada taşıyamaz iken, Türkiye’nin sırtında bir üçüncü yakan top olan "enflasyon topu" vardır.
İşte bunun içindir ki, "sistemi sorgulamak" zorundayız. Sistemi sorgulamaz, sistemin özelliklerini, neler olduğunu, neden olduğunu anlamaz isek, çıkış yolu bulamayız. Bu sistem dikiş (döviz) tutmuyor.
