Son yılların en iyi altı ayı

Milli gelir, cari fiyatla hesaplanır. Cari fiyattaki enflasyon etkisini yok etmenin iki yolu vardır. (1) Cari fiyatla hesaplanan milli gelir, ortalama döviz kurundan dolara dönüştürülür. Ama bu sağlıklı bir gösterge değildir. Çünkü doların değeri bazı dönemler düşük, bazı dönemler yüksek olabilir. (2) En sağlıklı yol, cari fiyatla hesaplanan üretim rakamlarını (milli geliri), her dönemdeki enflasyon oranını dikkate alarak, sabit fiyatla ifade etmektir. Devlet İstatistik Enstitüsü, milli gelir rakamlarını, 1987 yılı fiyatını, "sabit" alarak enflasyondan arındırır. Bu şekilde, her dönemin rakamını bir önceki ile karşılaştırmak ve artış oranlarını hesaplamak mümkün olabilir. 2003 yılının ilk altı ayındaki üretim, son yılların en iyi üretimi oldu. Ülkedeki mal ve hizmet üretiminin göstergesi "milli gelir" rakamıdır. Milli gelir rakamı, belli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerin parasal değerinin (katma değerinin) toplamıdır. Bir açıklama daha yapayım. Milli gelir deyimi, "halk deyimidir." Teknik olarak iki farklı deyim vardır: (1) Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), belli bir dönemde yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerin parasal (katma) değerini ortaya koyar. (2) Yurtiçinde üretilen mal ve hizmetin parasal (katma) değerinin bir bölümü yurtdışına çıkar, buna karşılık yurtdışından bir giriş olur. Gayri safi milli hasıla (GSMH), gayri safi yurtiçi hasılaya yurtdışından elde edilen faktör gelirleri (kira - ücret - faiz - kar gelirleri) eklenerek veya yurtdışına çıkan faktör gelirleri düşülerek bulunan rakamlardır.Dün açıklanan 2003 yılının ikinci üç aylık dönemine (nisan, mayıs, haziran aylarına) ait gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) rakamı, 1987 yılı sabit fiyatı ile 28.7 trilyon liradır. Bu rakam 1998 yılından bu yana yılın ikinci üç aylık dönemine ait en yüksek üretimi işaret ediyor.Yılın ilk altı ayındaki GSYİH rakamı gene 1987 yılı sabit fiyatı ile 53.8 trilyon lira olmuştur... Bu rakam da 1998 yılından bu yana yılın ilk altı ayında gerçekleşen en yüksek üretimin göstergesidir.Üretim, "gelir" yaratıyor. Gelir, ise "harcama"ya imkan veriyor. Acaba yılın ilk yarısında oluşan toplam (net) gelir, yani gayrı safi milli hasıla (GSMH) nasıl harcandı?2003 yılının ilk yarısında yaratılan gelirin yüzde 64.6sını halkımız tüketti. Yüzde 7.1ini devletimiz harcadı. Devletimizin harcamalarının yüzde 63.9u maaş ve ücrete, kalan yüzde 36.1i diğer harcamalara gitti. Gelirin yüzde 18.5u tasarrufa yöneldi, bu tasarruflar yatırıma dönüştü. Özel sektör yatırımlarında yüzde 15.5 artış gerçekleşti.Geçen yılın ilk yarısına göre halkımızın tüketim harcamalarında yüzde 4.5 oranında artış var. Halkımız gıda harcamasını yüzde 3.4 oranında artırmış. Dayanıklı tüketim malları harcamalarındaki artış yüzde 15.6ya ulaşmış.Özet olarak, üretim (GSYİH) geçen yılın ilk altı ayına göre bu yılın ilk altı ayında yüzde 5.8 oranında artmış, ekonomi (GSMH) yüzde 5.4 oranında büyümüş ama, halkımızın özel tüketimi yüzde 4.5 oranında artmış. Halkımızın tüketimi artırmasının, piyasanın canlanmasının göstergesi işte bu oran. Demek ki, halkımız geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.5 oranında daha fazla harcama yapmış. Demek ki, piyasa halka geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.5 oranında daha fazla mal ve hizmet satmış.Yazıyı bitirirken tekrarlayayım. Yılın ilk yarısındaki mal ve hizmet üretimi (sabit fiyat ile ve değer olarak) son yılların en iyi üretimidir... Bir rekordur. Son yılların en yüksek üretimi 2003 2002 2001 2000 1999 1998I. üç aylık 25.099 23.225 22.790 22.794 21.551 24.984II. üç aylık 28.790 27.710 25.478 28.059 26.448 27.6046 ay 53.889 50.935 48.268 51.033 48.039 52.588III. üç aylık 37.975 35.239 38.026 35.356 35.175IV. üç aylık 28.528 26.504 29.499 28.888 28.437Yıl sonu 118.439 110.013 118.560 110.286 116.206 Kaynak: DİE guras@milliyet.com.tr Gayri safi yurtiçi hasıla (1987 yılı sabit fiyatlarıyla) (bin TL)