Fındık; Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Akçakoca, Düzce, İzmit bölgelerinde yaşayanları ilgilendiren bir ürün. Dünyada her yıl 650 bin ton fındık üretiliyor. Bunun da 500 bin tonu Türkiye’den çıkıyor. İtalya 105 bin ton, ABD 24 bin ton, İspanya 15 bin ton fındık yetiştiriyor.
Bakmayın siz TV ilanlarında söylenene... Fındık öyle, "her işe yaramıyor." Fındığın esas kullanım yeri çikolata sanayii. Çikolata sanayiinde de fındık yerine kullanılacak alternatif katkı ürünleri var. Bunların başında da badem geliyor.
Devlet baba fındığa yüksek fiyat verince, kendine getirilen bütün fındıkları alınca, dağa taşa fındık dikildi. Her yıl üretilen, parası ödenen, depolara konulan fındıklar devlet babanın başına bela oldu.
Ne dedik? Yılda 500 bin ton fındık üretiliyor. Fiskobirlik depolarında 1998 ürünü 73 bin ton, 1999 ürünü 126 bin ton, 2000 ürünü 82 bin ton fındık duruyor. 1996 yılı ürünü 70 bin ton fındığı ezip yağını çıkardılar. 51 trilyon lira zararı devlet baba sineye çekti.
Dünya piyasasında Türk fındığının payı yüzde 85. Bu nedenle dünya fiyatlarını Türkiye belirliyor. Türkiye üreticiden pahalı aldığından pahalı satmaya çalışıyor. Türkiye dünya piyasasına fındığın kentalini (yüz kilosunu) 400 dolar dolayında satıyordu. Talep düşünce fiyatlar 335 dolara kadar geriledi. Dünya fındık talebi topu topu 200 bin ton... Bunun 160 - 175 bin tonunu biz satıyoruz. Yılda 600 - 650 bin dolar ihracat geliri sağlıyoruz. Fakat giderek daha az fındık satar olduk. Giderek daha çok fındık elimizde kalıyor.
Trabzon’da fındık ihracatçısı Kenan Oltan ile görüştük. Oltan Gıda, Türkiye’nin en büyük fındık ihracatçılarından. Trabzon’daki fındık işleme tesislerinde 400 işçi çalışıyor. Kenan Oltan, fındığa ödenen toplam paranın beşte birinin Trabzon’a girdiğini söylüyor. "Trabzon’dan 40 milyon kilo iç fındık çıkar. Trabzon’a fındık parası olarak 120 milyon dolar karşılığı Türk lirası girer" diyor.En iyi fındık Akçaabat’ın ilçesi Çarşıbaşı’da yetişirmiş ama, yıllık üretim 4 milyon kiloyu geçmezmiş.
Kenan Oltan diyor ki, "Türkiye dünya pazarında fındığı 380 - 400 dolardan satmaya başlayınca, çikolatacılar bademe döndü. ABD bademi bizim pazarlarda 200 dolara satılıyor. Biz kendi pazarımızı öldürüyoruz. Dışarıdaki tüketici fındığın tadını unutacak... Tamamen bademe dönecek."
1994 yılında devletin doğrudan destekleme alımları sona erdi. Fiskobirlik fındık alıyor ama, kendisine sağlanan kredi ile sınırlı miktarda alıyor. Eskiden Fiskobirlik fiyatları tüccar fiyatının iki misli idi. Şimdi Fiskobirlik tüccarla aynı şartlarda alım yapıyor. Fiskobirlik’te 700 daimi, 1300 geçici 2 bin kişi çalışıyor.
Yarın: Karadeniz tütünü
