Yap - işlet - devret ile İzmit suya kavuştu

       YAP - işlet - devret formülü içinde Türkiye'nin ilk büyük su projesi tamamlandı. Bu işi yapıp işletecek olanlar, yurtdışından 800 milyon dolar kredi buldu. 900 milyon dolar para harcanarak İzmit'e su getirildi.
Çok kimsenin bundan haberi olmadı.
Halbuki bu sevinilecek bir olay. Sayın okuyucularıma "yap - işlet - devret"in faziletini anlatmak için, projenin hikayesini özetleyeceğim.
İzmit, Gölcük ve Gebze yöresi Türkiye'nin en hızlı gelişen yöreleri. Nüfus artıyor, sanayi büyüyor. İçme, kullanma ve sanayi suyuna ihtiyaç var. Çünkü bu yöre susuz.
1986 yılında Devlet Su İşleri bölgeye su sağlamak için İzmit'e 15 km. uzaklıkta, Kirazdere üzerinde bir baraj yapımını başlattı.
Adapazarı ve İznik yörelerinde 250 kilometrekarelik bir alandan su toplayan Selindere, Kazandere ırmakları Kirazdere'de birleşip Körfez'e dökülüyor. Projenin amacı Kirazdere'nin bir yerinde 400 metre uzunlukta, 108 metre yükseklikte bir baraj yapıp denize dökülen suyu toplamak ve de İzmit'e yollamak.
Barajın yapım işini Gama firması üstlendi. Ama bütçede tahsisat olmadığından, iş gıdım gıdım gitti. 1986 yılında İzmit'te Brisa fabrikasının temel atma törenine gelen Turgut Özal, müteahhit firmaya "baraj neden bitmiyor?" diye sordu. "Para vermiyorsunuz ki, yapalım" cevabını alınca "yap - işlet - devret formülüne göre parayı kendiniz bulup işi bitirin" şeklinde akıl verdi.
"Yap - işlet - devret" ile barajı inşa etmek için devletten izin alma işi tam 10 yıl sürdü. 1996 yılında Gama firması izin aldı. Bunun üzerine İzmit Su AŞ ismi ile bir ortaklık kuruldu. Ortaklıkta İzmit Büyükşehir Belediyesi'nin yüzde 15 payı var. Kalan yüzde 85 payın 23'ü Gama, 11'i Güriş firmalarına ait. Yüzde 35'i İngilizlerin, kalanı Japonların.
Bu ortaklık 26 banka ile anlaştı. Ve dünya piyasalarından 800 milyon dolar yatırım ve işletme kredisi bulundu.
Devlet Baba para bulamadığından 10 yıl sürünen baraj, dış kredi ile 2 yılda tamamlandı. Sadece baraj bitmedi. Barajın 5 kilometre uzağına arıtma tesisleri yapıldı. Barajda toplanan su 2 metre 20 santimlik dev borularla arıtma tesisine getirildi. Oradan, gene genişliği 2 metre 20 santimden başlayıp 1 metre 20 santime kadar düşen çelik borularla uzunluğu 100 kilometreyi aşan bir dağıtım sistemi içinde su depolara taşındı. Depolardan da 43 kilometreye dağıtım yapıldı.
Başından bu yana projenin yapım işini üstlenen mühendislerden Hürsayın Işık diyor ki, "Yap - işlet - devret sistemi içinde bu işin tamamı iki yılda bitirildi. Eğer bütçe ödeneklerine bağlı kalınsa idi, sadece baraj inşaatı en az on yıl sürerdi."
Projeyi gerçekleştiren ve işletecek olan İzmit Su AŞ'nin 16 yıllık işletme hakkı var. Bu süre içinde su satışlarından toplanan para ile hem işletmenin masrafları karşılanacak, hem 800 milyon dolar dış borcun faizi ve anaparası ödenecek, hem de bu işe para yatıranlar bir miktar kar sağlayacak.
Kirazdere suyunun özelliği "arıtma işlemine tabi tutulması". Açık anlatımıyla musluktan akan su içilebilir su olacak. Bu nedenle İzmit'te bugün kullanılan suyun sanayi tesislerine aktarılması, şehirde bu arıtılmış Kirazdere suyunun kullanılması öngörülüyor. Kirazdere suyu Gölcük ve Gebze'ye de ulaşacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi talep eder ise, fazlası İstanbul'a satılacak.
Bana verilen bilgiye göre, suyun satış fiyatı için ölçü İstanbul'da evlere ve sanayi tesislerine su satışında uygulanan tarife olacak. Fiyat İstanbul'daki su fiyatının üzerine çıkmayacak.
Türkiye'de "yap - işlet - devret" modeli ile iş yapmanın fazileti konuşulup durur. Örnekleri ortaya çıkamaz. İzmit Su Projesi bu bakımdan çok önemli. Bu proje, içinde İngiliz ve Japon firmalarının olması ve de finansmanının hem de 800 milyon dolar gibi büyük rakama ulaşan finansmanının dış kredi ile karşılanması nedeniyle benzer projeler için yabancılara davetiye çıkaracak bir örnek teşkil ediyor.




Yazara E-Posta: g.uras@milliyet.com.tr