Dr. Osman Koçanaoğulları, çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı Basmane’ye sıklıkla gelir ve anılarını paylaşır. Geçen hafta üzerinde çalıştığı gezgin William Knight’in bilgilerinden yola çıkarak bir tekkenin yerini tespit etmek ve yağmalanan tarihi okulun son durumunu görmek için Sakarya Mahallesi’ne gittik. Küçük Aya Yani (Agios Ioannis) Kilisesi’nin kuzey kapısının sağında yer alan ve eski adı Çavdar olan 821 Sokak civarında dolaştık. Sakarya Mahallesi’nin simgesi olan Roma su kanalı üzerinde bulunan binanın belediyece satın alınıp onarılması tarih severleri sevindirmekle kalmamış, diğer yapıların kurtarılması için umut olmuştu…
Roma su kanalı hakkında ilk bilgileri bize “İzmir’in Suyolları kitabından George Weber’den” araştırmacı yazar İlhan Pınar aktarmıştı.
19. yüzyılın başlarında İzmir’i ziyaret eden Gezgin William Knight’e, Rufai Tekkesi’nin Şeyhi Seyid Mustafa Efendi, tekke yakınında olan yeraltı tünelini görmesini önerir ve tünelde yılanlar olduğunu söyler.
Kendisine yemesi için bir kaç tane tohum verir, tohumlar gezgini yılanlardan koruyacaktır. William Knight, basamaklı merdivenlerden inip bir kaç adım attıktan sonra taş duvarlı galeriye girer. Yardımcısının fiziksel olarak tükenmesi ve ellerinde bulunan lambanın sönmeye başlaması ortamın çok sıcak olmasından kaynaklanır. Şeyh’in söylediği yılanlarla karşılaşmazlar.
Dr. Koçanaoğulları, bana bu bilgileri aktarırken, Basmane belgeseli için İlhan Pınar, Tahsin İşbilen, Atilla Özdemir’le kanala girdiğim günleri anımsadım. Aklıma gelse de kış mevsimi olduğu için kanalda yılanlarla karşılaşmadık ancak içeride ki hava gezginin anlattığı gibi sıkıcıydı…
821 Sokak’ta yanıp yıkılan yapıları görünce üzüldük, hani sokağa koruma gelecekti?
Kabul edilmeyen rüşvet
St. John, St. Polycarpe, St. Voukolos’a adanan Küçük Aya Yani Kilisesi’nin yeniden inşası sırasında evinin deniz manzarasını kapadığı için bir Türk, kadıya gidip şikâyetçi olmuş. Kadı, Türk’ün şikâyetini haklı bulup inşaatı durdurmuş, ertesi gün aniden ölmüş. Yerine gelen yeni kadıya, inşaatın bitmesi için Hıristiyan topluluk, içerisinde 100 altın sterlin rüşvet olan bir kese vermiş. Yeni kadı parayı elinin tersi ile geri çevirip inşaat masraflarının yarısını kendisi karşılamış. Güney yönünde manzarası kapanan şikâyetçi Türk’ün evini ve adı geçen Rufai Tekkesi’nin yerini tespit etmek bizim için zor olmadı. Uyarılarımızın dikkate alınıp yağmalanan tarihi okulun çalınan kapısının yerine takıldığını görünce sevindik. Turist rehberlerinin yerli yabancı gezginlere Sakarya Mahallesi’nde gösterip anlatacağı çok şey var. Turizme, özellikle inanç turizmine katkıda sağlayacak yapıları korumak gerekiyor.
Yorgun eski İzmir sokaklarına ve mimarisine daha çok ilgi gösterelim.
Kaynaklar:
*ORIENTAL OUTLINES. ORA Rambler’s Recollections of a Tour in Turkey, Greece and Tuscany in 1833
William Knight.
Chapter XXVII. Sayfa 280-287
George Poulimenos.Nikos Petalotis
