Instagram’ın ‘Meta’ ilişkisi

META, tekel oluşturduğu iddiası ile hakim karşısında. ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC) tarafından açılan davanın sonuçları hepimizi ilgilendirebilir. Çünkü işin ucunda META’nın WhatsApp ve Instagram gibi ürünleri elden çıkarmak zorunda kalacağı bir gelecek ihtimali de mevcut. 

Peki bu dava neden açıldı? 

Öncelikle FTC, META’nın ‘Satın al veya göm’ stratejisi ile hareket ettiğini öne sürüyor. İddiaların temelini Zuckerberg’ün kendisine rakip gördüğü platformları satın almaya çalışması, satın aldıktan bir süre sonra ‘öldürmesi’, satın alamıyorsa özelliklerini hızlıca kendi mecrasına kopyalayıp yapıştırması gibi kimi zaman çıplak gözle de görülebilen bazı ‘alışkanlıklar’ oluşturmakta. META ise karşı argüman olarak satın aldığı platformların (mesela Instagram) çok daha hızlı büyüdüğünü söylüyor. 

Ancak davada her ne kadar ölçeklerinden ötürü WhatsApp ve Instagram öne çıksa da FTC, META’nın irili ufaklı birçok rakibe benzer tarifeyi uyguladığını savunuyor. 

Yaşı yetenler hatırlayacaktır. FriendFeed adında çok hızlı yükselişe geçen bir sosyal medya mecrası Türkiye’de de popüler olmuştu. Gerçek zamanlı haber paylaşılması, bunların kullanıcılar tarafından yorumlanması, yanıtlara ve paylaşımlara ‘beğeni’ atılması gibi özellikleri kendisine entegre eden Facebook, ‘Yahu neden kopyalamakla uğraşıyorum’ diyerek 2009 yılında FriendFeed’i satın aldı. Getirdiği tüm inovasyonu kendi platformuna taşıdı, bir süre sonra da FriendFeed kapandı. Şöyle düşünün; FriendFeed olmasa, Facebook’u Facebook yapan, sosyal medyanın çimentosu ‘like’ butonu hiç olmayabilirdi. 

FTC de WhatsApp ve Instagram gibi satın almaların tekil örnekler olmadığını, META’nın tekelleşme yolunda tehdit gördüğü rakiplere karşı sistematik bir uygulama geliştirdiğini öne sürüyor. Bu bağlamda META’nın Instagram’ı satın almadan önceki dönemi tartışmaların göbeğinde yer alıyor. 

2012’de yapılan iç yazışmalarda Zuckerberg’ün Instagram’ın hızlı büyüyüşünü ‘korkutucu’ ve Facebook dominasyonuna karşı ‘Büyük stratejik risk’ olarak tanımladığı görülüyor. Facebook çalışanlarının fotoğraflarını Facebook yerine Instagram’da paylaşmasının Zuckerberg’ü çok mutlu etmediği detayı dikkat çekiyor. Ancak FTC’nin iddialarını en çok destekleyen ayrıntılardan biri Zuckerberg’ün 2012’deki bir yazışmada Instagram’dan ‘nötralize edilmesi gereken’ bir potansiyel rakip olarak bahsetmesi. 

Dava sonucunda neler olabilir? 

FTC davayı kazanırsa META, WhatsApp ve Instagram’ı satmak zorunda bırakılabilir. Bunun tüm dünyada sosyal medya ekosistemini tepetaklak edebileceği bir sır değil. Ancak yaptırımlar; söz konusu platformlar arasındaki özellik geçişlerinin sınırlanması, gelecekteki olası satın almaların engellenmesi şeklinde de gerçekleşebilir. Tabii META’nın kendi argümanlarıyla davayı kazandığı ve tarafların anlaşmaya vardıkları senaryolar da olası görülüyor. 

Öte yandan davanın detayları ve yöneticilerin ifadeleri sosyal medya evrenindeki bazı ilginç detayları görmemizi de sağlamakta. Mesela Instagram CEO’su Adam Mosseri’nin verdiği ifadelerden neler öğrendik bakalım: 

Zuckerberg’ün satın alma sonrası Instagram’ın kurucuları Kevin Systrom ve Mike Krieger ile arası limoniydi ve özellikle Mark’ın Instagram’ın büyüyüşünü yavaşlatma fikri tansiyonu artırmıştı. 

Instagram en büyük tehdit olarak TikTok’u görüyordu. 2019’da Instagram’daki yüzde 40’lık zaman geçirme düşüşü TikTok’a bağlanıyordu. Sonuç olarak 2020’de Instagram kendi kısa video ürünü Reels’ı çıkardı. 

Mosseri en büyük hatası olarak Reels’ın ilk versiyonunu gösteriyor. Ürün ilk sürümü başarısız olduktan sonra anasayfada dedike bir özellik olarak yeniden tasarlandı. TikTok’a karşı çıkarılan IGTV’nin de tutmadığını ekleyelim. Mosseri, “Tiktok’a karşı çok daha agresif olmalıydım” diyerek geçmişi yad etmekte. 

Mosseri, TikTok’un küçük içerik üreticilerini platforma entegre etmekte daha başarılı olduğunu söyleyerek Instagram’ın buna karşılık içerik ekosistemine birkaç milyar dolar harcadığını anlattı.