VE işte geldik bir yılın sonuna daha...
Dünya için nasıl bir yıldı 1998?
Bazı yıllar vardır kolaylıkla kötü ya da iyi diye nitelendirilebilir...
1998, olumsuzlukların yanı sıra, olumlu olayların da meydana geldiği bir yıl. Şükürler olsun, çok kötü şeyler (dünya çapında savaşlar, felaketler)
olmadı 1998'de. Ama insanlığın rahata, refaha kavuştuğu bir yıl da olmadı doğrusu...
O halde 1998, tarihe damgasını vurmaktan uzak, sıradan bir yıl olarak mı geçecek?
Bir iki "olağanüstü" olay dışında, herhalde öyle olacak...
* * *
BU olağanüstü olaylardan biri, - ki o da maalesef olumsuzdur -
dünyayı saran ekonomik krizdir.
Gerçi bunalımın ilk sinyalleri 1997 yılı içinde Uzakdoğu'dan gelmeye başlamıştı. Ama esas "patlama" 1998'de gerçekleşti.
Öyle bir patlama ki, "Asya Kaplanları" diye bilinen ülkeler - özellikle Tayland, Güney Kore, Endonezya, Malezya - çok fena sarsıldılar.
Bu deprem başta bütün Asya'da - hatta Japonya gibi gelişmiş ülkelerde - etkisini gösterdi.
Bu arada, zaten ekonomisi zayıf olan Rusya, yeni bir depremin sıklet merkezi oldu. "Hasta Adam" durumundaki Rusya (lideri Boris Yeltsin zaten yıl boyunca hastalıktan kurtulamadı)
ekonomik çöküntünün eşiğine geldi.
Bu ekonomik sarsıntıların şoku bütün dünyaya yayılırken, birçok ülkede 1930'ların "büyük bunalımı" sendromu yaşandı. Pek çok ülkede işsizlik tehlikeli boyutlara ulaştı, ekonomik büyüme sıfıra düştü, borsalar dibe vurdu...
Krizin yan etkilerinden biri, Endonezya'dan Rusya'ya kadar birçok ülkenin ciddi siyasal sarsıntılar geçirmesi oldu. Moskova'da iki kez hükümet (ve başbakan) değişti. Endonezya'da 30 küsur yıllık Suharto yönetimi devrildi, ülke kanlı sosyal patlamalara sahne oldu...
Birçok ülke 1998'i, ekonomik kriz kabusu içinde kapatıyor..
* * *
YILIN bir başka "olağanüstü" olayı, ABD'deki seks skandalı. Monica Lewinsky adındaki genç kadın sadece ABD değil, dünya tarihine geçecek. Başkan Clinton ile gizlice seviştiği için değil (bunu ABD'de ve diğer ülkelerde yapanların sayısı çok)... Dünyanın tek süper devleti ABD'yi ciddi bir siyasal bunalıma sevkettiği ve kendisinden bütün dünyada gece gündüz bahsettirdiği için...
Clinton'un "iyi Başkan" olması, "uçkurgate" skandalı - özellikle çapkınlıklarını örtbas etmek için yalan söylemesi - yüzünden, "suçlu" muamelesi görmesini önleyemedi. Meclis onun için azil kararı dahi aldı. Clinton 1999'da böyle bir mahkumiyetten kurtulur veya kurtulmaz, ama olay, tarihin 1998 cildinde geniş bir yer alacak kuşkusuz...
* * *
1998'de - çok şükür - büyük savaşlar olmadı, ama yer yer "küçük savaşlar" devam etti. Küçük dediğiniz savaşlar, Balkanlar'dan Körfez'e, kara Afrika'dan Orta Asya'ya kadar birçok bölgede pek çok can aldı.
Bu yıl
Kosovalılar için tam bir felaket yılı oldu. Ekim ayında sağlanan anlaşma da ne yazık ki çatışmaları durduramadı... Körfez'de yıl boyunca savaş rüzgarları esti ve aralık ayında
Irak'ın bombalanması ile iyice kızıştı... Afrika'da
Ruanda'dan
Angola'ya kadar birçok ülke, etnik çatışmalara sahne olurken,
Afganistan'da ve
Tacikistan'da köktendincilerin ülkeye hakim olma çabası kanlı olaylara yol açtı...
Tabii bu arada çatışmaların başka bir şekli olan terörün 1998'de dünyada can almaya devam ettiğini de unutmamak gerek. (Nairobi'deki patlama ve Sudan - Afganistan misillemesi gibi)...
* * *
BU arada hiç mi iyi olay olmadı 1998'de? Oldu tabii. En kayda değer olumlu olay, Kuzey İrlanda'da sağlanan barıştır. Buna İspanya'da Bask bölgesindeki yeni uzlaşmayı da eklemeli.
Yani dünyada bir yandan eski çatışmalar sürerken veya yenileri buna eklenirken, bir yandan da yıllanmış bazı sorunlar hal yoluna girebildi, eski düşmanlar barışabildi 1998'de... (İsrail ile Filistin arasında Wye Anlaşması ile böyle bir barışma umudu doğdu ama, henüz tam gerçekleşemedi)...
Avrupa'da etnik gruplar özerklik kazanırken, AB çerçevesi içinde sınırları kaldıran bir beraberliğe doğru büyük adımlar atıldı yıl boyunca.
Hiç olmazsa bu birkaç olumlu olay 1998'in "şerefini" kurtarıyor!..
YARIN: 1998'DE DIŞ POLİTİKA
Yazara E-Posta: s.kohen@milliyet.com.tr
