Güzel; ama bütün bu seçimler ne kadar demokratik sayılır?Bu konuda şüphe duymak, seçimlerin ele alınış veya cereyan ediş tarzını eleştirmek kolay. Üç ülkede de olup bitenler, "Bu ne biçim demokrasi!" dedirtecek nitelikte. İşte birkaç örnek: Afganistanda oy kullananların parmağına sürülen boya, hemen siliniverdi! Bazı adaylar bu ve benzer aksamaları gerekçe göstererek seçimlerin iptal edilmesini istedi... Okuma - yazma bilmeyen pek çok seçmen hangi oy pusulasını sandığa atacakları konusunda şaşırdı... Oy sandıkları dağlık ve uzak yerlerden seçim merkezlerine merkeplerle taşındı!..Irakta merkezi otorite duruma tam hakim değil. Bu yüzden ülkenin bazı kesimlerinde seçimler yapılmayabilir. Militanlar ayrıca seçimleri engellemeye çalışıyor...Suudi Arabistanda 178 belediye meclisinde sandalyelerin sadece yarısı seçilecek, diğer yarısını hanedan atayacak... Kadınlar seçimlere katılamayacak... Kraliyet ailesi beğenmediği adayları saf dışı edebilecek... * * *DOĞRUSU, bu tablo karşısında insanın aklına "Böyle demokrasi olur mu?" sorusu geliyor.Tabii ki bu, bildiğimiz Batı tipi demokrasiye hiç uymuyor. Şu bir gerçek ki, bu ülkelerin demokratik kurumları, geleneği, birikimi yok. Siyasal, toplumsal yapıları farklı (ve geri)... Bu tür seçimler ilk kez (veya yıllardan beri ilk kez) yapılıyor. Üstelik Afganistan ve Irak, hala anarşi veya karmaşa ortamında yaşıyor. Suudi Arabistanda ise teokratik ve otoriter bir rejim hakim...Bu koşullar altındaki ülkelerde demokrasinin, bizim algıladığımız anlamda, bir çırpıda, yani bir seçimle kurulması ve yeşermesi elbet beklenemez.Bu bakımdan bu ülkelerdeki seçimlere veya seçim hazırlıklarına bakıp "Buna demokrasi mi denir?" tarzından eleştirel (ve hatta alaylı) ifadeler kullanmak kolay.O halde, bu ülkelerin demokrasiye kavuşması şansı yok mu? Veya daha iyi ve gerçekleşebilir bir alternatif var mı?..* * *ŞUNU unutmamalı: Hiçbir ülke otoriter sistemden daha liberal ve çoğulcu bir rejime bir çırpıda geçmemiştir. Geçiş döneminin başında, bu yola giren bütün ülkeler birtakım aksaklıklar, sıkıntılar yaşamıştır. İlk seçimlerde genelde düzensizlikler, hileler, baskılar olmuştur.Türkiye de 1950lerde, demokrasiye geçiş yolunun başında, benzer deneyimler geçirmiştir. Tıpkı Latin Amerikada, Asyada, Afrikada birçok ülkenin geçirdiği gibi... Şimdi bu ülkelerin demokratik rejimi olgunlaşma ve gelişme yolundadır... Türkiyede de geriye baktığımızda aynı şeyi görmüyor muyuz?Tabii ki Afganistanda, Irakta ve hele Suudi Arabistanda seçim ortamının sergilediği şartlar farklı. Başlangıç noktasında bile, demokrasinin kurulması açısından bu ülkeler Türkiyeden veya Latin Amerika ve Asya ülkelerinden çok daha geri durumdalar.Ancak önemli olan, bu ulusların da demokrasi yoluna girme arzusunu ve kararlılığını göstermesidir. Onlar için bu yol çok daha uzun ve çetin olabilir. İlk seçimlerden çıkacak sonuç, içeride düş kırıklığına (dışarıda da kuşkulara) neden olabilir.Ama eğer bu ülkelerde liderler ve halk bu yolda sebat ederse, demokrasinin zamanla yerleşmesi şansı da açılmış olur. skohen@milliyet.com.tr AFGANİSTANda başkanlık için ilk kez seçimler yapıldı... Irakta Saddam sonrası dönemin ilk genel seçimleri ocak ayında düzenlenecek... Suudi Arabistanda ülke çapındaki ilk yerel seçimler önümüzdeki ay gerçekleşecek...