"Büyük oyun" tartışması

Bakü - Ceyhan petrol boru hattı projesi üzerinde çalışmalar devam ederken, ABD'de bu konuda tartışmalar kızışıyor.
Bu kez tartışılan konu, ABD'nin bu proje üzerinde ısrarlı olmasının doğru olup olmadığı ve başka alternatiflere yönelmesi zamanının gelip gelmediğidir.
Bu tartışmalara, seçim kampanyası havası içinde, Cumhuriyetçi Parti'nin Başkan Yardımcısı adayı Dick Cheney'nin ABD medyasına yansıyan bazı görüşleri yeni bir boyut getirdi.
Petrol şirketleri ile yakınlığı bilinen Cheney, Clinton yönetiminin İran politikasına öteden beri karşı. Ona göre İran'a yaptırım uygulanması, daha çok Rusya'nın Kafkasya ve Orta Asya'da nüfuzunu artırmasına yol açıyor. Oysa, İran'a yaklaşmak, ABD şirketlerinin bu ülke ile işbirliği yapmasına imkan vermek, Washington'un da menfaatine.
"Washington Post" gazetesinde, Ekonomi Editörü David İgnatus'un yazdığına bakılırsa eğer Bush seçimleri kazanır ve onun yönetimi "Cheney'nin söylemi doğrultusunda hareket ederse, Clinton - Gore ikilisinin desteklediği boru hatları projeleri havada kalır." Yazara göre, zaten bazı şirketler bu projeye pek sıcak bakmıyor ve daha pratik ve ucuz seçenekler arıyor. Dolayısı ile, şimdiki yönetimin "Büyük Oyun" stratejisi, Bush - Cheney ikilisinin iktidara gelmesi halinde terk edilebilir ve İran bir alternatif olabilir...
* * *
KUŞKUSUZ ABD'de şu sırada yapılmakta olan bu tartışmalar Bakü - Ceyhan projesine bel bağlamış olan Türkiye'yi yakından ilgilendiriyor.
Ankara bu gelişmeleri nasıl değerlendiriyor?
Konu ile yakından ilgili üst düzey bir yetkilinin görüşü şu: Cheney'nin gündeme getirmek istediği konu aslında İran politikasıdır. Yani ABD'nin artık İran'la alışverişe başlaması isteğidir. Bir kere bu, kendisinin ve Bush'un iktidara geldikleri takdirde Bakü - Ceyhan projesinden vazgeçecekleri anlamına gelmez. Kaldı ki, bölgeyi iyi bilen Bush İran'a kısıtlamaların kaldırılması yanlısı değil. Tahran'da belirsizlikler sürdükçe, ABD aynı politikayı sürdürür. Her halükarda, ABD yönetiminin değişmesi, Bakü - Ceyhan projesinden vazgeçilmesi sonucunu yaratmaz...
Ankara bu inançla, proje üzerindeki çalışmalarını sürdürüyor. Bu hafta BOTAŞ arazi çalışmalarına başladı. Bu mühendislik ve etüd çalışmalarının kış gelmeden yapılması, takvimde bir gecikme olmaması açısından önemli. Ankara boru hattının 2004 yılında hazır olması için kendi payına düşenleri yerine getirmeye kararlı.
Yetkilinin deyişi ile "bu uzun, ince yolda daha kat edilecek epey mesafe var". Projenin finansmanı bundan sonraki en önemli aşama. Bu amaçla bir "yatırımcılar grubu" oluşturulacak. Bunun önümüzdeki iki hafta içinde gerçekleşmesi bekleniyor.
Bu işte ABD'nin ve Azerbaycan'ın da kararlılığı önemli. Şimdiki ABD yönetiminin kararlılığından şüphe eden yok. Son olarak Ankara'ya gelen Clinton'ın özel temsilcisi John Wolf bunu bir kez daha vurguladı. Azerbaycan da kararlı. Başkan Aliyev'in yardımcısı Nevruz Mehmedov önceki gün projeye desteğini yinelerken "bundan başka alternatif yok" diye konuştu.
* * *
BUNUNLA beraber, kuşkular devam ediyor. ABD'de bazı petrolcüler ve yatırımcılar, tereddütlerini gizlemiyorlar. Bunların bir kısmı, projenin pahalı olacağı, Hazar'dan Ceyhan'a sevk edilecek yeterli petrol bulunamayacağını, Supsa ve Novorossisk gibi terminallerin tercih edileceği, hatta ileride İran'ın da düşünülebileceği görüşünde. Bazısı da, Bush - Cheney ikilisinin seçimleri kazanması halinde, yeni yönetimin bu projeye desteğinin azalabileceği kaygısını taşıyor...
Şurası muhakkak ki, Bakü - Ceyhan projesinin geleceği, ancak ABD'deki seçimlerden sonra daha net olarak belli olacak. Yani 2001'in başlarına kadar bu konuda bazı "teknik" uygulamaların dışında, fazla bir hareket beklenmemeli...


Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr