Kıbrıs görüşmelerinin beşinci ayının ve dördüncü turunun başında, taraflar hala yerinde sayıyor. KKTC lideri Rauf Denktaş'ın yazılı olarak sunduğu kapsamlı öneri belgesine Rum tarafının gösterdiği olumsuz tepki ile müzakerelerin iyice kilitlendiği görülüyor.
Haziran ayına kadar kayda değer bir ilerleme bekleyen BM Genel Sekreteri Kofi Annan tıkanan yolu açmak umudu ile, şimdi bizzat devreye giriyor. BM'nin başı, haftaya adaya gelip Denktaş ve Glafkos Klerides ile görüşüp Türk ve Rum pozisyonlarını uzlaştırmaya çalışacak.
* * *
BU aşamada, Denktaş'ın sunduğu belgenin ne gibi temel görüşler - ve öneriler - içerdiğini bilmekte yarar var.
Hafta sonu İstanbul'da Boğaziçi Üniversitesi'nde düzenlenen "Kıbrıs'ın Avrupa Birliği Üyeliği" başlıklı uluslararası konferansa katılanlar, bu belgenin ana hatlarını öğrenmek olanağını buldular.
KKTC Cumhurbaşkanlığı Müsteşarı Ergun Olgun'un konferansta yaptığı konuşmanın ışığında, kendi deyimi ile "KKTC'nin açılımı"nın temel öğelerini şöyle özetleyebiliriz:
* Öneri bir "Kıbrıs Ortaklık Devleti"nin (Partnership State of Cyprus) kurulmasını öngörüyor. Bu bağlamda "ortaklık" kavramı KKTC'nin pozisyonunun temelini oluşturuyor.
* Bu kavram, tek bir Kıbrıs devletinin varlığına ters düşmüyor. Ergun Olgun'un açıkladığına göre, müzakereler sırasında Rum tarafı Denktaş'a Kıbrıs devletinin "tek kişiliğini" kabul edip etmediğini sormuş, Başkan da buna "evet, bir Kıbrıs devleti olacaktır" yanıtını vermiştir. Nitekim Kıbrıs'ın AB'ye girmesi de, "tek devlet" olarak olacaktır. (Olgun'a göre, bu önemli "açılım"ı Rumlar dikkate almış değil).
* "Kıbrıs Ortaklık Devleti"ni eşit statüye sahip iki ortak oluşturacak. Halen mevcut olan iki devlet (yani Kıbrıs Rum devleti ile KKTC) Kıbrıs Ortaklık Devleti'nin kurucu unsurları olacak.
* Ortaklık devletinin "etkin yasama, yürütme ve yargı işlevleri" olacak. Bu arada dış politika ve AB ile ilişkiler, ortaklık devletin yetkileri arasında yer alacak. Bunun dışındaki yetkiler ise, iki ortak unsurun elinde olacak.
* 1960 garanti anlaşması yürürlükte kalacak. İngiltere'nin egemen üsleri adada kalabilecek.
* Denktaş'ın belgesinde toprak, mülteciler ve üç özgürlük konusunda da parametreler belirleniyor. Olgun'a göre, iki kesimlilik ilkesini sulandıracak herhangi bir istek kabul edilemez. Mültecilerin eski topraklara dönüşünün imkansızlığı karşısında, bu sorunun başka bir anlayışla halledilmesine çalışılacak...
* * *
OLGUN'un açıklamasına göre, Denktaş müzakereler sırasında, çözüm arayışında "başka modeller"den de yararlanılması gerektiğini savundu. Örneğin Belçika modeli gibi... Önemli olan Kıbrıs'ta birlikteliğin tedricen, "bir gelişim süreci" ("evolutionary process") içinde gerçekleşmesidir.
Rum tarafı, bu temel görüşlere karşı çıkıyor ve örneğin AB'den sorumla Bakan Yorgo Vasiliu, Türk önerisinin "iki ayrı egemen devletin kurulması" anlamına geldiğini öne sürüyor. Klerides yönetimi, "KKTC'nin yeni açılımını" reddederken ve kendi tutumu üzerinde ısrar ederken, AB'nin kendisine sunduğu imtiyazdan (yani "çözüm olmasa da, Rum kesimi Kıbrıs devleti olarak üyeliğe kabul edilir" sözünden) cesaret alıyor.
Konferansta AB yetkililerinden bu konuda da ilginç açıklamalar dinledik. Yarın bunları nakledeceğiz.