FİKİR, eski bir hayalin ürünü. Tarihte "İpek Yolu" diye geçen ikibin yıl önceki bir bağlantıyı canlandırmak. Tabii, modern çağın teknik ve teknolojik olanaklarını kullanarak...
Bu hafta Bakü'de 33 ülkenin ve 12 uluslararası kuruluşun liderlerini ve temsilcilerini bir araya getiren fikir bu.
Avrupa'nın Atlantik sahillerinden Pasifik'in Japon kıyılarına kadar çok geniş bir bölgeyi kapsayacak olan yeni İpek Yolu, Marko Polo döneminin kervan yolundan epey farklı olacak kuşkusuz.
Gülistan Sarayı'nda toplanan 700 delegenin kafasındaki düşünce Avrasya'nın bir ucundan diğerine kadar uzanacak gelişmiş bir kara, deniz ve hava yolu ile, bu ülkeleri ekonomik olarak birbirine yakınlaştırmak ve bağlamak... Bakü'de imzalanan 4 teknik anlaşmanın ve tarihi deklarasyonun özü ve hedefi bu...
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel bu düşünceyi "21'inci yüzyılda ilişkileri beliryecek, küresel barışın yol haritasını oluşturacak bir proje" olarak nitelendiriyor. Ev sahipliği yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, bu projenin "ekonomik işbirliği kadar Avrasya'da barış ve istikrarı güçlendireceğini" söylüyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuçma'nın deyişi ile de, "Yeni İpek Yolu'nun öngördüğü ekonomik işbirliği, anlaşmazlıkları azaltacak, Kafkasya ve Orta Asya'nın Balkanlaşmasını önleyecek"...
* * *
BÜTÜN bunlar hayal mi?
İlk bakışta söz konusu geniş bölgede (ve özellikle Avrasya'nın Asya kesiminde) sürüp giden uyuşmazlıklar ve kavgalar nedeni ile İpek Yolu gibi iddialı bir uluslararası işbirliği projesinin gerçekleşmesi imkansız gibi görünebilir.
Bakü'de düzenlenen konferasın başarılı geçtiğine kuşku yok. Ama gene de bazı ciddi anlaşmazlıkların ve pürüzlerin varlığı hissedildi. Örneğin, bu projede kilit bir yer alması beklenen Türkmenistan, Hazar Denizi konusundaki uyuşmazlık (özellikle Azerbaycan'la) yüzünden, konferansa katılmadı... Ermenistan Başbakanı Bakü'ye geldi, ama Erivan'ın Azerbaycan - ve Türkiye - ile olan sürtüşmesi de bir kez daha ortaya çıktı...
Ayrıca, eski İpek Yolu'nun güzergahı da değiştirildi ve iki önemli ülke "by - pass" edildi: Biri Rusya, diğeri de İran. Onlar konferansa davet dahi edilmediler...
Ama buna karşılık, yeni güzergah, tarih ve coğrafyanın yanı sıra, bugünkü ekonomik potansiyelin ve bir kısmı zaten kullanılmakta olan olanakların, uluslararası işbirliği ile daha verimli şekilde değerlendirilmesi fırsatını yaratıyor.
Çeşitli nedenlerle araları açık olan ülkelerin (veya şimdilik bu güzergahın dışında kalanların) zamanla "İpek Yolu" kervanına daha aktif olarak katılması şansı açık tutuluyor.
Açılış konuşmalarında çeşitli ülke liderlerinin ifade ettiği iyimserliğe gelince; evet, ekonomik faktörlerin siyasal yakınlaşmayı sağladığı, hatta aradaki anlaşmazlıkları ve sürtüşmeleri gidermek için de daha elverişli bir güven ortamı yarattığı çok görülmüştür.
İpek Yolu'nun da böyle bir rol oynaması beklenir...
* * *
BAKÜ'deki toplantı, Türkiye'nin bu yeni oluşumda varlığını ve etkinliğini göstermesi için iyi bir fırsat oluşturmuştur.
Eski İpek Yolu'nda, Türkiye yoktu. Bu yol, Karadeniz'in kuzeyinden geçiyor ve İstanbul ile Ankara bunun dışında kalıyordu.
Türk diplomasisinin çabası ile Türkiye bu projede yerini aldı. Hem de, Dışişleri Bakanı İsmail Cem'in belirttiği gibi, "Avrasya'nın merkezi" veya kıtalararası bir köprü konumunu kazanarak...
Türkiye geliştirmeye devam ettiği ulaşım ve iletişim sistemi ile, gerçekten İpek Yolu'nun önemli bir kavşağı olmaya aday. Hele gaz ve petrol boru hatlarının kendi topraklarından geçmesi halinde, bu işlevi daha etkin biçimde yapabilecek. Türkiye, "İpek Yolu"na petrol ve gaz boru hatları ile yeni "Enerji Yolu" boyutunu kazandırabilecek...
Türkiye açısından bu projenin bir an önce yaşama geçirilmesi, bu bakımdan da büyük önem taşıyor.
Projenin güçlü bir sponsoru olarak ortaya çıkan AB'nin ve ayrıca Bakü toplantısında temsil edilen ABD'nin de aktif desteği "Yeni İpek Yolu"nun, artık sadece "eski bir hayal"den ibaret olmadığının ve "gerçekleşme yolu"na girdiğinin işaretini veriyor...
Yazara E-Posta: s.kohen@milliyet.com.tr