Farklı model...

Sonuç, en iyimser tahmilerin de üstünde. İran seçimlerinde "reformcular" göz kamaştırıcı bir zafer kazandılar. Hem de ilk turda. Meclis'teki ezici çoğunluklarını hissetmek için ikinci turu beklemeye dahi gerek yok. "Muhafazakar" cepheden bazı önemli isimler, şimdiden silinmiş durumda...
Böylece İran bir yol ayrımına gelmiş bulunuyor... Şimdi mesele "devrim"den "evrim"e geçiş sürecinin nasıl gelişeceğidir.
Eğer devletin başlıca güç odaklarına hakim olan "muhafazakarlar" oy sandığından çıkan mesajı (yani değişim talebini ve beklentilerini) doğru algılar ve katı ideolojik düşüncelerinde esneklik gösterirlerse, bu geçiş yumuşak olabilir...
Eğer bu hakim sınıf - yani mollalar - değişim yönünde Cumhurbaşkanı Hatemi'nin yanı sıra şimdi Meclis'ten gelecek olan girişimlere karşı direnirse, geçiş oldukça sarsıntılı, belki de çatışmalı olacaktır.
Dolayısı ile seçimlerde reformcuların kazandığı olağanüstü başarıya bakıp, İran'ın hemen kabuk değiştireceği sonucunu çıkarmamak lazım.
* * *
UNUTMAMALI ki, İran'da ordudan polise ve yargıya kadar devletin kilit organları Ayetullah Hamaney ve 12 kişilik "Devrim Muhafızları Konseyi"nin denetimindedir. Cumhurbaşkanı'nın isteyeceği ve Meclis'in de onaylayacağı herhangi bir değişiklik, bu Konsey'in ve Yüce Rehber'in icazeti alınmadan, yaşama geçirilemez.
İran'ın gerçekten önümüzdeki dönemde değişim veya evrim sürecine girip girmeyeceğini kestirmek için, iki konunun açılık kazanması gerek: Birincisi, şimdi yeni bir siyasal güç olarak ortaya çıkan reformcuların ne yapacağıdır. Sanıyoruz, reformcular mevcut dengeleri dikkate alarak, İran'ın İslama dayalı devlet sistemine pek dokunmadan, halkı günlük yaşamında rahatlatacak önlemler üzerinde duracaklardır. Hatemi'nin, bu geçiş döneminde "fazla hızlı ve fazla ileri" gitmesi de söz konusu olamaz.
İkinci konu, mollaların reformcuların istekleri karşısında nasıl bir tavır alacağıdır. Hamaney ve Konsey, devrimi ve ideolojiyi dogmatik bir görüşle korumak için direnirse, İran'da ciddi sürtüşmeler olabilir. (Bazı gözlemciler "derin devlet"in reformcuları safdışı etmek için kasten çatışmalar çıkartabileceğini öne sürüyorlar). Aksine, muhafazakar cephe esnek davranırsa, evrim süreci uzlaşıcı bir havada gelişebilir. Bu takdirde İran, İslam ile demokrasi, devrim ile reform arasında bir sentez oluşturabilir...
* * *
DEVRİMLERİN zamanla ve değişen koşullarla yumuşadığı ve bazen büyük değişikliğe uğradığı çok görülmüştür. Yakın geçmişte Sovyetler Birliği'nden Çin'e kadar, birçok ülkenin örnekleri ortadadır.
Şimdi bir yol kavşağında bulunan İran'ın siyasal geleceği de aynı seyri izleyebilir.
Son seçimlerin sonucu, halkın büyük çoğunluğunun böyle yeni bir sürece girilmesinden yana olduğunu ortaya koydu.
İran'ın değişim veya "evrim modeli", herhalde şimdiye kadar ihraç etmeye çalıştığı "devrim modeli"nden daha büyük ilgi ile izlenecektir.



Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr