Hazar projesine ne oldu?

Türkmen gazı projesinden, geçen ay iki ABD şirketinin Konsorsiyum'dan çekildiği haberinin yayılmasından bu yana, hiç söz edilmiyor. Ne oldu acaba? Türkiye'nin büyük önem verdiği Hazar geçişli doğalgaz boru hattı projesi veya daha iddialı terimi ile Avrasya Enerji Koridoru fikri suya mı düştü?
Konu ile ilgili Türk ve yabancı uzmanlar bu konuda ikiye ayrılmış bulunuyorlar. Resmi ağızlar projenin, halen karşılaşılan zorluklara rağmen, "ölmediğini" söylüyorlar. Bağımsız analistler ise, projenin artık "ölü kağıt"tan ibaret olduğunu ve onu tekrar yaşama geçirmenin - en azından kısa vadede - mümkün olmadığını düşünüyorlar.
Gerçek şu ki, son zamanlarda üst üste darbe yiyen Trans - Hazar doğalgaz boru hattı projesi şimdi can çekişiyor ve geleceği de bir hayli belirsiz görünüyor.
* * *
TÜRKMENİSTAN'daki zengin doğalgaz kaynaklarının bir kısmını Hazar'ın altından ta Türkiye sahillerine kadar taşımasını öngören Avrasya Koridoru projesi, özellikle Türkiye için ekonomik olduğu kadar stratejik bir değer taşıyor.
Ankara belki baştan beklentileri şişirdiği için son olumsuz gelişmeler karşısında, derin bir düş kırıklığına uğramıştır.
Bununla beraber, Türk yetkilileri umutlarını korumaya çalışıyorlar. Yani eninde sonunda Türkmenistan ile bu projeyi gerçekleştirecek olan Konsorsiyum arasında bir mutabakat olacağına inanıyorlar.
Enerji Bakanlığı Müsteşarı Yurdakul Yiğitgüden'in deyişi ile "proje bugün de yürüyor." Konsorsiyum'un başını çeken Shell şirketi "projeden kesinlikle vazgeçmiş değil. Görüşmeler kesilmedi. Maliyetin düşürülmesi çareleri aranıyor. Türkmenbaşı ile mali konularda çıkan anlaşmazlıkların giderilmesine çalışılıyor. Bunlar zaman alabilir; ama bu proje üzerindeki kararlılık devam ediyor..."
* * *
GERÇEKTEN projede ilerleme kaydedilmesi, bir yandan Türkmen liderinin, diğer yandan da Konsorsiyum'a dahil şirketlerin (ve ABD yönetiminin) bu konuda gösterecekleri kararlılığa bağlı. Açıkçası son gelişmeler, iki tarafta da bu aşamada bu istek ve kararlılığın, umulan noktada olmadığını gösteriyor...
Bu durum karşısında Trans - Hazar projesinin rafa kaldırıldığını ve son olayların da umutları boşa çıkardığını söyleyenler var. Washington'daki Stratejik Etüdler Merkezi CSIS'den Hazar havzası uzmanı Bülent Alirıza'ya göre "Türkmen liderinin projeye kısa vadede tekrar sıcak bakmasını beklemek hayalperestlik olur. Shell şirketine gelince, o projeyi devam ettirebilir, ama üreteceği gazı büyük olasılıkla Rusya ve İran üzerinden taşıma yolunu tercih edecektir. Pahalı ve tartışmalı Hazar altı boru hattı yerine, mevcut boru hatları ile Rusya ve İran güzergahı, daha cazip görünebilir". Bu arada Alirıza, ABD yönetiminin de, bir yandan seçim yılı olmasından, diğer yandan Rusya ile ilişkilerine verdiği önemden dolayı, Trans - Hazar projesinde eskisi kadar enerjik davranmadığını belirtiyor...
* * *
PROJEDEKİ tıkanmada daha birçok nedenler görmek mümkün. Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin'in Türkmenbaşı'nı baskı altında tutması, ABD şirketlerinin Türkmen liderinin ön ödeme gibi mali koşullarını kabul etmemesi, bu şirketlerin eski ilgilerini kaybetmeye başlaması, Türkmenistan'ın işi ağırdan alıp oyalama taktikleri uygulaması, bu nedenler arasındadır.
Projenin bu şekilde hareketsizliğe ve belirsizliğe mahkum olması, kuşkusuz en çok Türkiye'yi üzüyor ve düşündürüyor. Ankara şimdi başka alternatifleri de ivedilikle gündeme getirmek çabasında. Bu seçeneklerden biri Azerbaycan'daki Şahdeniz doğalgazını (Gürcistan yolu ile) Türkiye'ye getirtmektir.
Yetkililer "Türkiye Türkmen gazı olmadan da yaşayabilir; başka seçeneklerini kullanır" diyorlar. Bu da, Türkmen gazı umutlarının eskisi kadar kuvvetli olmadığını göstermiyor mu?..


Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr