Son günlerde, özellikle Başbakan Ecevit'in ABD gezisi sırasında, "Türk modeli"nden sıkça söz edildi.
Amerikan yetkilileri ve gazeteleri, 11 Eylül olaylarının ışığında yaptıkları değerlendirmelerde, Türkiye'nin demokratik, laik, Batı yanlısı ve gelişen bir ülke olarak, İslam dünyasına örnek olabileceğini vurguladılar.
Başbakan Ecevit de çeşitli konuşmalarında bu konuya değindi, Türkiye'nin "İslamı demokrasi, laiklik ve çağdaşlık ile bağdaştıran bir ülke olarak" Müslüman alemi için bir model oluşturduğunu belirtti.
Kuşkusuz Türkiye, bu sayılan özellikleri ile, bir örnek olma potansiyeline sahip. Ancak bunun pratik değerini abartmamak bu alanda mevcut sınırlamayı da gerçekçi bir gözle dikkate almak gerekiyor.
* * *
TÜRKİYE'nin "model" imajı konusunda iki muhatabı var: Biri, bu modeli özellikle şu sırada İslam dünyasına "satmak"ta yarar gören Batı dünyası... Diğeri ise bu modeli "ithal" etmesi beklenen - veya arzulanan - İslam alemi...
Batı dünyasında Türkiye modelinden en çok söz eden ve bu yönde çaba harcayan ülke ABD'dir. Gerçekten Amerikalıların gözünde Türkiye demokratik rejimi, liberal ekonomik sistemi, çağdaş yaşam şekli, Batı ile yakınlığı, Avrupa ile bütünleşme gayreti, gibi nitelikleri ile, Müslüman dünyası için bir örnek olma yeteneğine sahip.
Ne var ki, Türkiye'nin bu niteliklerindeki yetersizlikler ve eksiklikler de gözden kaçmıyor. Bu Türkiye'de de tartışılıyor. Türkiye'nin siyasal, ekonomik ve sosyal politikalarında "model" kavramı ile çelişen ve günün standartlarına da pek uymayan bazı davranışları var. Başkalarının Türkiye'ye gerçekten gıpta etmesi için, bu olumsuzlukların giderilmesi gerekiyor. Bu da tabii Ankara'ya düşen görev...
* * *
PEKİ, İslam dünyası Türk modelini benimsemeye ne kadar hazır?
Kuşkusuz bu modele yatkın bir sistemle yönetilen birkaç Müslüman ülke, Türkiye'den esinlenebilir. Ama kabul etmeli, pek çok İslam ülkesi için bu model pek makbul sayılmıyor. Nedeni de şu: Bu ülkelerin bir kısmı zaten şeriatla yönetiliyor ve dolayısı ile Türkiye'nin laik rejimine sıcak bakmıyor. Bir kısmında diktatörlük hakim. Bu ülkelerin otoriter yöneticilerine, demokratik rejim kendi sistemlerine aykırı gelir. Bir de bazı ulusların (özellikle Ortadoğu'da) tarihi veya siyasal nedenlerle, Türkiye'ye pek sempati beslemedikleri de bir gerçek...
Son zamanlarda iki Müslüman ülkenin - Afganistan ile Pakistan'ın - Türk modelinden etkilenebileceği söylendi. Oysa Afganistan'da, Taliban'ın devrilmesinden sonra dahi, dinci etkiler, etnik sürtüşmeler, ekonomik ve sosyal çalkantılar gibi faktörler dikkate alınırsa, Türk modelinin yaşama geçirilmesi şansının zayıf olduğu görülür.
Pakistan'da ise General Müşerref'in ülkesinin "Türkiye'den daha çok Müslüman bir toplum" olduğunu söylemesi ve kendisinin hayranlık duyduğu Atatürk'ü değil, Pakistan'ın kurucusu Cinnah'ı "model" olarak aldığını söylemesi, anlamlıdır...
