SON zamanlarda sık sık sözü edilen Çin'in "eğlence gemisi", Türkiye için hiç de eğlenceli olmayan, aksine sıkıntı yaratan bir sorun haline geldi.
Çin'in Ukrayna'dan satın aldığı, aslında uçak gemisi olarak planlanan, tamamlanamadığı için sadece bir platformdan ibaret kalan "Varyag"ın Karadeniz'den Çin Denizi'ne ulaşması için, Boğazlar'dan geçmesi gerekiyor.
Çin makamları 55 bin tonluk, 300 metre uzunluğundaki bu dev platformun bir "yüzer eğlence merkezi" olarak kullanılacağını söylüyorlar. İçinde 600 odalı bir otelin, kumarhanelerin, barların, diskoteklerin bulunacağı "Varyag"ın pek çok turist çekmesi bekleniyor.
Ama Çin'in bu platformu, ülkenin sahillerine ulaştıktan sonra, dev bir uçak gemisine dönüştürebileceğini öne sürenler de var. Özellikle Tayvan'ın ve ABD'deki bazı askeri çevrelerin böyle bir endişesi olduğu öne sürülüyor.
* * *
AYLARDAN beri Karadeniz'de bir römorkun eşliğinde dolaşıp duran bu "hayalet gemi"nin, bizi asıl ilgilendiren tarafı, Boğazlar'dan geçişi ile ilgili.
İleride hangi amaçlarla kullanılırsa kullanılsın, şu anda bu "yüzen canavar"ın Boğazlar'dan geçmesi, teknik, hukuki, siyasal bir dizi sorun yaratıyor.
Türkiye'nin zaten bir süreden beri çok yoğunlaşan boğaz trafiği ile (yılda 50 bin gemi bu yolu kullanıyor), dev tankerlerle, zaman zaman meydana gelen deniz kazaları ile, İstanbul için can ve mal güvenliği ve çevre açısından yarattığı çok ciddi tehdit nedeni ile, başı yeterince dertte. Son olarak bir de Rusya'nın önümüzdeki yıllarda Boğazlar'dan geçirmeyi planladığı "nükleer çöp gemileri" sorunu çıktı. Şimdi Çin'in "eğlence gemisi" de, bunun çabası!..
* * *
TEKNİK bakımdan dümensiz ve motorsuz olan bu "gemi"nin İstanbul Boğazı'ndan geçmesi, büyük risk taşıyor. Bu platformu, girintili çıkıntılı boğazın akıntılı sularından römorklarla geçirmek gerek. Bu da platformun uzunluğunu 500, genişliğinin de 250 metreyi bulması demek. Çinli uzmanlar "tehlikesiz geçiş" teminatı veriyor. Ama Türk makamları gene de kaygılı.
Hukuki bakımdan, tabii eğer bu tamamlanmış bir uçak gemisi olsaydı, daha da büyük bir anlaşmazlık yaratacaktı. Çünkü Montreux Andlaşması'nın imzalandığı 1936'da, bir gün dev uçak gemilerinin inşa edileceği tahmin edilmemişti. Nitekim Sovyetler Birliği döneminde Moskova ile uçak gemisinin geçişi konusunda bir anlaşmazlık ve gerginlik çıkmıştı. "Varyag" bu kategoriye girmiyor. "Eşi görülmeyen" bir tekne de olsa, Boğazlar statüsünün serbest giriş hakkından yararlanıyor.
Siyasal bakımdan "Varyag"ın yarattığı sıkıntı daha da büyük. Bir kere Ankara'da Dışişleri, Genelkurmay, ilgili bakanlık gibi makamlar başta farklı görüşler öne sürdüler. Geçen yıl hükümet Çin'e "bu gemi geçmez" dedi. Ve bir süre bunda ısrar da etti. Çin bastırdı; Ankara Çin ile artan ekonomik ve askeri işbirliğini de göz önünde tutarak, tavrını yumuşattı. Şu anda kesin karar çıkmış değil; ama son günlerde yapılan istişarelerden sonra bu iznin verilmesi an meselesi.
"Varyag"ın Boğazlar'dan geçişi eğlenceli bir görüntü yaratsa da, bu ve buna benzer tehlikeli geçişler, Türkiye - ve hele İstanbullular için - gerçekten bir dert oluyor.
