RUSYA siyasal badireyi atlattı sayılır. Duma'nın (Meclis) muhalefeti nedeni ile Başbakan olma şansını kaybeden Viktor Çernomırdin'in "veda" konuşmasında işaret ettiği "darbe veya kanlı olaylar" tehlikesi, en azından şimdilik, geride kaldı.
Moskova'daki son 3 haftalık krizin siyasal faturasını ödeyen taraf, Duma'nın artan etkinliğine boyun eğen Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin oldu. Diğer bir deyişle bu kavgayı Komünist Partisi'nin hakim olduğu Meclis kazandı, Anayasa'nın kendisine tanıdığı geniş yetkilere rağmen otoritesi adamakılla zayıflayan Yeltsin kaybetti...
Yevgeni Primakov işte böyle bir ortamda Başbakanlık koltuğuna oturuyor. Şimdilik Duma'nın desteğini kazanan ve komünistleri de içine alan yeni hükümetin iş başına geçmesi ile krizin hiç olmazsa siyasal yanı halledilmiş oluyor.
* * *
YA ekonomik yanı?
Çöküntünün eşiğine gelen Rus ekonomisini yeniden toparlamak - herhangi bir iktidar için - son derece güç bir iş. Primakov hükümetinin esas zorluğu da, ekonomik krizi atlatmak ve daha uzun vadede ülkenin sosyo - ekonomik durumunu düzeltmek için, "yol seçimi"ni iyi yapmaktır.
Daha açık bir ifade ile, Primakov şimdi Rusya'nın geldiği kavşakta, tercihini yapmak durumundadır: Ya liberal ekonomik sistemi ve bunu sağlayacak reformları tam olarak hayata geçirecek, ya da daha merkeziyetçi ve devletçi yöntemlere dönecek...
Duma'da ve şimdi hükümette etkin bir durumda bulunan komünistler, ikinci yolun seçilmesi için baskı yapacaklardır. Buna karşılık reformcu kanat karşı çıkacak, ayrıca IMF gibi kuruluşlar ve Batılı ülkeler, serbest piyasa ekonomisinden uzaklaşması halinde Rusya'ya gereken desteği sağlamaktan çekinecektir.
Kısacası Primakov şimdi iki ateş arasındadır. Seçeceği yol ne olursa olsun, hedefe ulaşmak (yani ekonomiyi bugünkü perişan halinden kurtarmak) çok zor olacaktır...
* * *
ÖNCEKİ akşam İstanbul'da, "Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu" DEİK'in düzenlediği bir toplantıda, Rusya'daki durum ve bunun Türk - Rus ekonomik ilişkileri üzerindeki etkileri konusunda söylenenleri, genelde Rusya'da ve dış merkezlerde yapılan değerlendirmelere göre, oldukça iyimser bulduk...
İki panelistin - Türk - Rus İş Konseyi Başkanı Yavuz Kılıç ve Rus - Türk İşadamları Birliği Başkanı Ali İhsan Ahıskalıoğlu'nun - tahmini, Rusya'nın şimdiki ekonomik krizi kısa zamanda (belki de bir yıl içinde) atlatabileceğidir. Onlara göre, Rusya bugünkü hali ile de, yatırımcılar, müteahhitler ve tüccarlar için cazip bir ülke olmaya devam ediyor. Dolayısı ile Türk işadamlarına tavsiyeleri, paniğe kapılmamaları, bugünkü şartların yarattığı fırsatları yakalamaları ve yürekli hareket etmeleridir.
Tabii Ahıskalıoğlu ve Yılmaz, bazı sektörlerin (bavul ticareti ve turizm gibi) zarar gördüğünü kabul ediyorlar; ancak yeni düzenlemelerle bunun da telafi edilebileceğini düşünüyorlar. Örneğin, Laleli'deki faaliyetin "yerinde pazarlamak, hatta üretmek" yöntemi ile sürdürülmesi, gibi...
Toplantıya katılanlar arasında Rusya ile işi olanların bir kısmı (özellikle rublenin çöküşünden, siparişlerin ve ödemelerin aksamasından zarar görenler) bu kadar iyimser değiller. Ama onlar da Rusya'nın, sahip olduğu potansiyel sayesinde, eninde sonunda toparlanacağını umuyorlar.
* * *
DEİK'in bu toplantısında konuşan Devlet Bakanı Güneş Taner'in gözlemleri ve görüşleri daha gerçekçi. Onun deyişi ile, Rusya'da durum umutsuz değil, ama oldukça zor. Türkiye'nin bundan etkilenmemesi mümkün değil. Ancak alınacak önlemlerle olumsuz etkiler azaltılabilir. Örneğin Bakan, yakında Primakov hükümetine belirli şartlarla ticareti ruble esası üzerinde yapmayı önereceğini açıkladı.
Taner'in vurguladığı önemli bir nokta da şu: Yeni Rus hükümetinin ekonomik alanda politikası, komünizme veya devletçiliğe dönüş şeklinde olamaz. Rusya reform politikasını sürdürmek zorundadır. Öte yandan, ABD, Batılı ülkeler, IMF, Rusya'nın çökmesine izin vermezler. Ona toparlanması için yardımcı olacaklardır. Tabii Rusya'nın yön değiştirmemesi ve kendisine düşeni yapması koşulu ile...
Dünyayı iyi bilen eski Dışişleri Bakanı, bugünkü Başbakan Primakov, yolunu seçerken herhalde bu gerçeği de hatırlayacaktır...
Yazara E-Posta: s.kohen@milliyet.com.tr