Ekonomik buhran bir dünya savaşına yol açabilir mi?

Niall Ferguson’un Dünya Savaşı (The War of the World) isimli kitabı, Birinci ve İkinci dünya savaşları sırasındaki hem ekonomik hem de politik gelişmeleri inceliyor.
Anlaşılan o ki, 1929 Dünya Ekonomik Buhranı, Birinci Dünya Savaşı’nın etkileriyle çıkmış ve bu buhran, İkinci Dünya Savaşı’nın nedeni olmuş. İşte bu nedenle, şimdiki buhranın da bir savaşla bitebileceğini dillendirenler var. Ama, öyle olmayacak ve bu seferki buhran bir dünya savaşına neden olmadan, bitecek.
Büyük savaşların öncesinde her zaman büyük ekonomik belirsizlikler yaşanıyor. Fiyat ve kur dalgalanmaları bunların başında geliyor. Bu nedenle, IMF yıllar boyu, sabit veya en fazla bir yılan içinde dalgalanabilen bir kur rejimini savunmuştu.
Ekonomik belirsizliğin yüksek olduğu dönemler; enflasyon oranlarının, büyümelerden yüksek olduğu dönemler olarak da gösterilebilir. Bu dönemlerde, hâkim sınıflar, bozuk ekonominin yükünü zayıf sınıflara yıkabildiler. İşte, enflasyon oranının düşük tutulması gereğinin en büyük nedeni.

Batı ülkeleri geriliyor
650 yıla yakın (bazı tarihçilere göre, 1453’ten sonraki 469 yıl) hüküm süren Osmanlı ve 1620 ile 1956 yılları arasındaki 336 yıl süren Büyük Britanya imparatorluklarından sonra, halen devam etmekte olan 3 imparatorluk var. Bunlar, 1898’de başlayan Amerikan, 1949’da başlayan Çin ve 1957’de başlayan “Avrupa Birliği” imparatorlukları. Bu güçlerin ne kadar devam edebileceği bilinmiyor; ama, bir gerçek var. O da, Batı’nın Doğu karşısında hem ekonomik güç hem de nüfus bakımından gerilemeye başladığı.
Ferguson, imparatorlukların sona erme nedenini ekonomik bozulmaya bağlıyor. Yok olma döneminde, imparatorlukların iç ve dış borçları çok artıyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde de vergilerimizi, alacaklarına karşılık, yabancılar toplamaya başlamışlardı. Şimdi, Amerikan imparatorluğu da aynı dilemmayla karşı karşıya.
Şimdiki ekonomik krizin Amerika’nın borçlarını azaltıp azaltmayacağı da en büyük soru işareti. İşte bu nedenle, görüşlerini paylaşmadığım bazıları tarafından, bu krizin ABD tarafından çıkarıldığı iddia ediliyor.

Savaşın düzeltici etkisi!
Savaş harcamaları nedeniyle, merkez bankalarının sıkı para politikalarını bırakıp para basmaya başlamaları sonucu bütçe açıkları artıyor ama ekonomiler düzeliyor; işsizlik azalıyor.
İngiltere’nin, 1936’ya kadar milli gelirinin yüzde 2.5’ini geçmeyen bütçe açığı 1939’a gelindiğinde yüzde 6.5 olmuştu. Yine, 1932’de Hitler işbaşına geldiğinde, 6 milyon işsizi bulunan Almanya’da, 1935 Haziran ayında bu miktar 2 milyon kişinin altına inmişti. Ağustos 1939’da ise, işsiz Alman sayısı sadece 34.000 olarak kayıtlara geçti.
Artık, ekonomik sıkıntıları aşmanın yolunun “bilinçli para basmak” olduğu biliniyor. Bunun için de savaşmaya hiç gerek yok.