Artık, orijinal ilaçlar için bütün ülkeler aynı patent prensiplerini kabul etmiş bulunuyor. Patent, ilk başvurudan itibaren 20 yıl. Patent koruması olmayan, jenerik ilaçların fiyatları ise, orijinal ilacın % 40-60 daha altında gerçekleşiyor.Orijinal ilaçlarda 10-15 yılı bulan ve ortalama ilaç başına 100 milyon dolara ulaşan araştırma ve geliştirme maliyeti nasıl karşılanıyor? Fiyatı nasıl belirleniyor? Öncelikle, insan sağlığı söz konusu olduğu için, ilaç fiyatları rahatça belirlenemiyor. Araştırma maliyetinin, bazıları tarafından geçmiş bir maliyet olarak düşünülmesi de büyük sorun yaratıyor. Ayrıca, bir ilaç üreticisinin başarılı ürünleri, başarısız ürünlerinin maliyetini de karşılamak durumunda. Orijinal ilaç bir sanayi ürünü ama bu ürünün gerçek değeri, onun arkasındaki bilim, bilgi ve haklardan kaynaklanıyor. Hakların varlığı sayesinde, yeni ilaçlar icat edilip, pazarlanabiliyor. Jenerik ilaç ürünlerinde ise, sadece maddi maliyet önemli. Bir de, teknolojik süreç nedeniyle taklidi olanaksız olan, canlı bir organizmadan ihtiyaca göre üretilen biyotek ürünler var. Fiyatlandırma, ilacın cinsine göre farklılaşıyor. İlacın yararlılığı, fiyatın oluşumunda önemli bir konu. Ancak, çoğu kez kârlılık fazlaysa, fiyatın düşmesi gerektiği görüşü gündeme getiriliyor. İlaç üreticisiyse, ilaç yararlıysa daha fazla kazanmalıyım düşüncesinde. Üreticiler, fiyat olması gerekenden düşükse, aradaki farkı bir başkası ödüyor demektir, diyorlar.Öte yandan, aynı ilaç ülkeler arasında fiyat farklılığı gösterebiliyor. Bazen, paralel ticaret, yani bir ilacın ucuz ülkeden alınıp, pahalı olduğu ülkede satılması durumu ortaya çıkabiliyor.İlaç fiyatının sosyal güvenlik kurumlarınca geri ödenmesi ile o ülkedeki fiyatı birbirine çok bağlı. Prensip olarak, bir kamu kurumu ilaç için geri ödeme yapıyorsa, ilacın fiyatını pazarlık etme hakkına da sahip. Gelişmiş ülkelerde, kamu otoritesi klinik, medikal kanıtlara ve ana şirketin maliyetlerine bakıyor. Yetkililer, üreticinin ve tüketicinin bir simülasyonunu yapıyorlar. Fransa, Belçika ve İtalya'da, karar iki aşamada alınıyor. Önce, yarar temel alınıp, sonra pazarlık yapılıyor. Birçok ilacın hastane maliyetlerini azaltıp, yaşam kalitesini yükseltiyor olması, pahalı ilaçların bile kamu otoritelerince ödenmesi seçeneğini gündeme getiriyor. Farkı başkası ödüyor İngiliz fiyat belirleme kurumu NICE 36.000 poundu aşan yıllık ilaç harcamasının yaşamı uzatmak için pahalı olduğunu kabul ediyor. Dünya Sağlık Örgütü de böyle bir hesaplamaya karşı değil. Ama, insan hayatına bir fiyat verilmesi, birçok hekim tarafından kesinlikle reddediliyor.Bizde ilaç fiyatlarını Sağlık Bakanlığı belirliyor ve fiyatların belirlenmesinde, her bir ilaç için seçilen 5 ülkedeki en ucuz fiyat referans alınmış durumda. Bu uygulama, dünyadaki en başarılı uygulamalardan biri. ytoruner@milliyet.com.tr İnsan hayatının fiyatı yok
