- Her bankadaki mevduat teminat altında değil. Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC), kendisine başvuran bankaları denetliyor, değerlendiriyor ve uygun gördüklerini garanti kapsamına alıyor. FDICın üye bankalar üzerindeki denetimi sürekli sürüyor.- FDIC özerk ancak üzerinde federal denetim olan bir kurum. Burada toplanan garanti fonu üye bankalarca sağlanıyor.- Devlete ait mali kurumlar üzerinde de aynı teminat oranı var. Yani, Freddie Mac isimli devlete ait sayılan gayrimenkul kredi kuruluşu bir biçimde çökerse sistem buraya yatırılan fonlara hiçbir garanti vermiyor.- Vadeli ve vadesiz tasarruf mevduatlarının yanında, mevduat sertifikaları da sigorta kapsamında.- Hisse senetlerine, ne çeşit olursa olsun fon yatırımlarına, devlet iç borçlanma senetlerine (DIBS) ve özel sektör tahvillerine yatırılan fonlar garanti kapsamında değil.- Vatandaşların banka kasalarında bulunan kıymetleri de garanti kapsamında değil. Ancak, bunlar için yanma ve hırsızlığa karşı ayrı ve isteğe bağlı bir sigorta var.- Bir aracı kurumda tutulan tahvil ve hisse senetleri de ayrı bir sigorta sistemi ile, 500.000.- dolara kadar sigortalı. Bu sigorta bizim Sermaye Piyasası Kurumunun eşiti sayılan Securities and Exchange Commission tarafından yönlendirilen, Securities Investor Protection Corporation tarafından sağlanıyor.- Bir bankanın çökmesi halinde, banka kasasında bulunan ve mudiler adına saklanan DIBSler müşterilere ait sayılıyor.***Bu bilgiler ışığında, Türkiyede yapılması gerekenler şunlar:A) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu bankalara el koyamamalı. Fonun içinde bulunan mal yönetimi ve satımı işi başka bir kuruluşa verilmeli.B) Fon, özerk ve hatta bankalarca yönetilen özel bir kurum haline dönüşmeli.C) Fonun denetimini ve koyduğu standartları kabul etmeyen bankalardaki mevduat garanti dışında tutulmalı.D) Garantinin üst limiti, bankacılık sisteminin karşılayabileceği biçimde azaltılmalı. Örneğin, Türkiye için yaklaşık 10.000.- dolar civarına, yani 15-20 milyar liraya çekilmeli.E) Devlet bankalarına yatırılan paralarda olan garantinin de sınırlı olduğu duyurulmalı.F) Yatırımcılara çok açık biçimde garantinin kapsamı bildirilmeli.G) Sermaye piyasası için de Amerikaya benzer bir garanti sistemi getirilmeli. Bu garanti de yaklaşık 50.000.- dolar, yani 75-100 milyar lira civarında olmalı. ytoruner@milliyet.com.tr Amerikada bankadaki mevduatın 100.000 doları teminat altında. Garantinin üst sınırı, kişi başına düşen milli gelirin yaklaşık 3 katı olarak hesaplanıyor. Ancak, bu teminatın belli sınırları var. Bunlar çok dikkatle değerlendirilmeli:
