Kredi piyasası öyle geliştirildi ki, 3 ay önce sistemin oturtulduğu Romanya'da bankalara 30 bin mortgage kredisi başvurusu yapıldı. Sistemler, uluslararası alanda kendilerini kanıtlamış firmalara anahtar teslimi kurduruldu. Sistem kurulduğundan beri yabancılar Romanya'da ayda 400 milyon dolarlık mülk alıyor. Mortgage kredileri de yabancı yatırımcılar tarafından sağlanmaya başlandı.Bulgaristan ve Polonya'da da aynı gelişme olacak. Gayrimenkule bağlanmış kaynakları ekonomiye kazandıran mortgage sistemi sayesinde ekonomik atılımlar gerçekleşecek. Bizde, özelleştirmeler başarıyla yapılıyor, enflasyon düştü, inşallah büyüme de olacak derken; bir de bakacağız bizim komşular bizden fersah fersah ileriye gitmiş. Çünkü, biz mortgage sistemini de kendimize göre şekillendiriyor, uluslararası uygulamaları hiçe sayıyoruz. Doğu Avrupa ülkeleri AB'ye girer girmez, onlara ilk yaptırılan reform mortgage sisteminin getirilmesi. Sistemin tümü AB standartlarına göre kuruldu. Geçen hafta, Çek Cumhuriyeti'nde, mortgage konulu bir seminere katıldım. Orada da, AB'ye girer girmez ilk başlatılan reform mortgage sistemi"olmuş. Sistem bütün yönleriyle yerleştirilmiş. Gayrimenkul alırken kendinizi Amerika'da sanıyorsunuz. Kredi değerlemeden, tapu garantisine, gayrimenkul değerlemeden, mortgage piyasasına kadar her şey oturmuş. Tapu garantisi veren kurumların yıllık kârları 1 milyon doları aşmış. Bu yıllık asgari 1 milyar dolarlık tapu garantisi verildiği anlamına geliyor. AB'ye ilk adım ABD'de 1929 Buhranı'ndan çıkış önemli ölçüde mortgage sistemi sayesinde başarıldı. Hareketsiz kaynakların ekonomiye kazandırılması amaçlanıyordu. O zamanlar piyasa mekanizması tam bilinmediğinden, şimdi bizde kurulmaya çalışılan "devlet eliyle" sisteminin çalıştırılması yolu seçildi. Getirilen "new deal" politikasının bir parçasıydı. Devlet destekli "Fannie Mae" ve "Freddie Mac", mortgage kredilerini bankalardan ve diğer mali kurumlardan satın aldı. Böylelikle, bankaların sürekli mortgage kredisi verecek fonları oldu. Bu kurumlar vergiden muaf tutuldu. Amaç, düşük riskli, devlet garantili, yüksek getirili mortgage senetleri oluşturup piyasada satmaktı. Hedefe ulaşıldı. Birçok düşünüre göre, Amerikan rüyasının esası mortgage sistemine dayanıyor.Bizde, mortgage yasası çıksa bile, bizim yapacağımız çok şey var. Çünkü, hazırlanan yasa, uluslararası prensipleri içinde barındırmıyor. En önemli eksiklik de, vergi muafiyet ve istisnalarından vazgeçilmesi. O zaman da, sisteme yabancıların ilgisi kalmıyor. "Ülke riski" denilen şey, zaten bütün bu hataların bir bileşkesi. ytoruner@milliyet.com.tr ABD'de krizi yendi
