Gastroturizmin gözdesi: Peynir rotaları

Peynir rotaları, niş bir turizm biçimi olarak ilgi görüyor ve Kars, dünyanın farklı coğrafyalarında tescillenen 17 peynir rotasına adını yazdırdı. Ben de hemen çeşit çeşit lezzetli peynirlerimizle gastronomi turizminin göz bebeği olabileceğimiz hayalini kurmaya başladım

Rota nedeniyle gittiğim Kars’ta, 5 yıl rötarla da olsa coğrafi işaret sempozyumuna katılım belgemi İlhan Koçulu’dan aldım.

Anadolu bir peynir cenneti. Kayıtlı 200, araştırmalar sonucu 400’ü geçmesi beklenen bollukta peynir çeşidi var yurdumuzda. Yerel peynirlerin penceresinden baktığımızda, Akdeniz’in çökelek ve haşlama peynirleri, Ege’nin salamuraları, Marmara’nın kaşar peyniri, Karadeniz’in yayla üretimleri, İç Anadolu’nun tulumu ile küpü, Doğu Anadolu’nun göçle gelen sert kabukluları, tel peynirleri gibi Anadolu’da her coğrafyanın kendi klimasına göre peynir çeşitleri geliştirdiğini görürüz.

Rota peynirlerinden taze Kars kaşar peyniri en az bir ay olgunlaştıktan sonra tüketiliyor.

Aslında peynir, uluslararası potada da çok iddialı olmamız gereken bir alan. Daha çok yeni okuduğum bir haber: İspanya’dan yumuşak bir keçi peyniri olan Olavidia, İngiltere merkezli Guild of Fine Food tarafından organize edilen Dünya Peynir Ödülleri’nde “En İyi” seçiliyor. Kim bu dünyanın en iyi peynir üreticilerini geride bırakan üretici diye sorarsanız, cevap çok şaşırtıcı: Küçücük İspanyol kasabası Guarromán’dan peynir sevdalısı bir karı-koca. Peynirin hikâyesi de ilginç. En eski fermantasyon biçimlerinden biri olan laktik yöntemiyle üretilen Olavidia, tereyağlı aroması ve çiçek esintileriyle kremsi bir keçi peyniri. Tamamen elle yapılıyor. Haberi okuduğumda ister istemez kendi yerel peynir zenginliğimizi ve kullanılan yöntemleri düşündüm. Yarışmadaki derecenin bir anda o küçücük kasabaya nasıl bir katma değer kazandıracağını hesapladım. Hemen, peynirlerimizle gastronomi turizminin göz bebeği olabileceğimiz hayalini kurduğumu söylememe bilmem gerek var mı!

Kars şor eritme

Peynir turizmi ve  Kars peynir rotası

Peynir rotaları, dünya turizm pazarında niş bir turizm biçimi olarak görülüyor. Bu yüzden iyi yapılandırılmış destinasyonlar, geleneksel artizanal peynir türlerinin pazarlama başarıları ölçüsünde dünyanın sayılı peynir rotaları arasına girebiliyor. Ülkemizde de Anadolu peynir rotalarının bir an önce oluşturulması çok önemli. Sevindirici haber ise dünyanın farklı coğrafyalarında tescillenen 17 peynir rotasına eklenen Kars’tan. Kars Peynir Rotası “Gelecek Turizmde” projesi çerçevesinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı, UNDP ve Anadolu Efes ortaklığında gerçekleştiriliyor. Atatürk Üniversitesi yürütücülüğünde Kafkas Üniversitesi, Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği, TOBB Kars Ticaret ve Sanayi Odası Genç Girişimciler Kurulu’nun ortak çalışmasıyla Türkiye’nin ilk tescilli peynir rotasının hayata geçirilmesi gastronomik zenginliğimiz adına kurduğumuz hayallerin hayata geçmesinin de çok önemli bir adımı.

Divle obruk

Kars’ın peynir zenginliği

Kars, peynir konusunda öncü bir şehir. Şehrin bu zenginliğini yukarılara taşıyan en önemli kişi ise Anadolu peynirlerinin duayen ismi İlhan Koçulu. Boğatepe köyünde yaşayan Koçulu, tüm köyü seferber ederek peynirciliği bilimsel bir düzeye getirmiş, Ekomüze Zavot’u açmış, dernekler kurmuş, köylü kadınları sosyal hayatın içine katmış, onlara eğitimler vermiş, Kars kaşarı ve Boğatepe gravyerine coğrafi işaret almış kıymetli bir peynir üreticisi. İlhan Koçulu’ya, Kars’ın peynir zenginliğinin kaynağını ve rota konusunda fikirlerini sordum: “Kafkasya’da yaşayan farklı kültürel gruplar bir arada süren yaşantıları boyunca, peynir üretiminde de birbirinden etkilenmiş, bu da bölgenin peynir kültürünü zenginleştirmiştir. Kars ve Ardahan’da kayıtlı 32 çeşit peynir üretiliyor. Hatta derinlemesine incelenirse 50 çeşidin üzerinde peynir yapıldığı görülür. Bu peynirleri açığa çıkarmak, ulusal pazara taşımak çok zor. Birçoğunun yerinde üretilip tüketilmesi gerekiyor. Kars Peynir Rotası bu özellikteki peynirleri misafirlerimizle tanıştırmaya çok ciddi bir araç oldu.”

Rotada 4 mandıra 2 müze var

lman Schleswig-Holstein Peynir Rotası uygulama örneğinden yola çıkarak tasarlanan Kars Peynir Rotası, 300 kilometrelik bir hat ve iki gün sürüyor. Rota 4 mandıra, Ekomüze Zavot ve Kars Valiliği tarafından yapımı sürdürülen Kars Peynir Müzesi olmak üzere altı duraktan oluşuyor. Kars Peynir Rotası’nda yer alan ve her birinin ayrı hikâyesi olan peynirler ise Boğatepe gravyer peyniri, Kars eski kaşar peyniri, Kars taze kaşar peyniri, Malakan peyniri, Türkmen saçak peyniri ile Boğatepe çoban peyniri. Eminim Kars Peynir Rotası çok yakında gastroturizmin önemli bir merkezi olarak, tüm ülkemizde heyecan yaratacak ve örnek model oluşturacak.