Yeni küresel kriz: Otomotivden telefonlara 'muhtemel kıtlık'
11.06.2025 - 06:46 | Son Güncellenme:
DIŞ HABERLER SERVİSİ
Sadece iki üç aylık stok var. Çin'in nadir toprak elementlerine erişimi 'daha da' zorlaştırması 'pandemi etkisi yaratabilir.'
CNN'e konuşan uzmanlar, otomotiv sektörü nadir toprak elementlerinde yaşanması muhtemel bir kıtlığı bu şekilde tanımlıyor. Bu mineraller, küresel ticaret savaşının tam ortasında yer alıyor. Bu elementlerin tedarikinin azalması, pandemi dönemindeki çip krizini hatırlatabilir, yani Amerika genelinde hem yeni hem de ikinci el araç fiyatlarının fırlamasına neden olan ve tüm dünyayı da etkileyen süreci.
17 ELEMENT TEKELİ
Çin, bu 17 metalik element üzerinde neredeyse tam bir tekele sahip. Otomobillerden jet motorlarına, akıllı telefonlar ve düz ekran TV’ler gibi elektronik cihazlara kadar günlük hayatımızdaki pek çok ürünün kritik bileşenleri arasında yer alıyorlar. Hatta MR cihazlarında kullanılan kontrast boyalar ve bazı kanser ilaçları için bile hayati önemdeler.
Çin'in Jiangxi şehrindeki bir nadir toprak madeni sahası. AP
Son zamanlarda Çin, bu elementlere erişimi daha da zorlaştırdı: Nisan ayında nadir toprak elementlerinin ihracatı için yeni bir lisans zorunluluğu getirdi. Bu hamle, ABD de dahil olmak üzere dünyanın büyük bölümüne yönelik dış sevkiyatların yavaşlamasına neden oldu.
ABD-ÇİN ARASINDA BU HAFTA NE OLDU?
Bu hafta ABD ve Çin delegasyonları Londra'da yeni bir ticaret anlaşmasını görüşmek üzere bir araya geldi. Görüşmelerde nadir toprak elementlerinin de büyük olasılıkla ana gündem maddelerinden biri olduğu belirtiliyor. Yetkililer, Buckingham Sarayı yakınlarındaki görkemli Lancaster House'ta buluştu.
'SADECE İKİ ÜÇ AYLIK STOK VAR'
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'ne (CSIS) bağlı Kritik Mineraller Güvenliği Programı Direktörü Gracelin Baskaran'a göre, şu anda ABD'li şirketlerin elinde sadece iki ila üç aylık stok var. Sonrasında, ABD ile Çin arasında bir anlaşma sağlanmazsa, "sektör üretim yapamaz hale gelir" dedi.
Başkan Donald Trump, cuma günü gazetecilere yaptığı açıklamada Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in nadir toprak minerallerinin ihracatının yeniden başlamasına izin verdiğini söyledi.
Ancak Baskaran'a göre, bu vaat bile ABD’li üreticiler için yeterli olmayabilir. Özellikle de yeni bir anlaşma yalnızca geçici bir rahatlama sağlıyorsa. Baskaran şöyle konuştu:
"Bu, sanayinin önümüzdeki üç ayı, altı ayı ya da yılı nasıl planlayacağı konusunda güvenilir bir öngörü yapmasını son derece zorlaştırıyor."
Ayrıca, ihracat geçmişe göre yine yetersiz kalabilir.
NADİR TOPRAK ELEMENTİ NADİR Mİ?
- Nadir toprak elementleri olarak bilinen maddeler aslında Dünya'nın kabuğunda yaygın şekilde bulunur. Ancak çıkarılması ve işlenmesi hem zor hem de maliyetlidir. Çin, bu çeşitli elementlerden bazılarını işleyebilecek tek ekipmana sahip ülke ve şu anda küresel işleme kapasitesinin yüzde 92'sini elinde tutuyor.
ABD dahil olmak üzere diğer ülkeler de kendi işleme altyapılarını kurmak için hızla çalışıyor. Ancak bu sürecin aylar, hatta yıllar alabileceği belirtiliyor.
'STEROİDLİ ÇİP KRİZİ'
CNN'e ismini vermeden konuşan bir otomotiv sektörü uzmanı, nadir toprak elementi kıtlığı nedeniyle önümüzdeki aylarda otomotiv sektöründe yaygın üretim duruşları yaşanacağına dair ciddi hazırlıklar yapıldığını söyledi.
Uzman, sektörde bu durumun 'steroidli çip krizi' olarak tanımlandığını duyduğunu belirtti.
Dört yıl önce yaşanan çip krizi, otomotiv üretiminin durmasına neden olmuş, bu da rekor seviyede araç fiyatlarına yol açmıştı. Kısıtlı arz nedeniyle, insanlar yeni araçlar için etiket fiyatının üstünde ödeme yapmak zorunda kalmıştı.
'ÇİN, RESMEN KÖŞEYE SIKIŞTIRDI'
Uzman, "İnsanlar bunun sadece elektrikli araçlarla ilgili olduğunu düşünüyor, ama değil" dedi ve ekledi:
Her arabada her şeyde kullanılıyor. Cam sileceklerini çalıştıran motorlardan tutun, emniyet kemerindeki sensörlere kadar. Görüştüğüm bir tedarikçi, kemerde bile sensör olduğunu söyledi. Üretimde her alanda aksaklıklar yaşanacak. Çin resmen bizi köşeye sıkıştırdı.
Baskaran'a göre Ford, Explorer modelini üreten Chicago'daki fabrikasında üretimi bir hafta süreyle durdurmak zorunda kaldı. Ancak Ford, bu duruşun nedeninin nadir toprak elementi eksikliği olup olmadığını teyit etmedi.
ANLAŞMA ŞART
ABD için bu kadar kritik olan nadir toprak elementleriyle ilgili olarak, bazı alternatif çözümler üzerinde çalışmalar yürütülüyor. Örneğin mıknatıs kullanmayan farklı motor türleri veya alternatif mıknatıslar geliştirilmeye çalışılıyor. Ancak ABD Enerji Bakanlığı'na bağlı Kritik Malzemeler İnovasyon Merkezi'nin başkan yardımcısı Roderick Eggert'e göre bu alternatiflerin hepsinin bazı eksiklikleri var.
Eggert, "Bu ikameler, performanstan ödün verilmesi anlamına geliyor. Hiç mıknatıs kullanmayan motor tasarımları genellikle daha az verimli oluyor" diyor ve ekliyor:
"Çin'in, nadir toprak mıknatısları ve diğer nadir toprak ürünlerinin güvenilir ve istikrarlı bir tedarikçisi olarak kalması kendi çıkarınadır. Ne yazık ki nadir topraklar, ABD ile Çin arasındaki ticaret müzakerelerine bağlı çok daha büyük gerilimlerin içine çekildi."
