ÇİN ÇARPTI

Dünyanın en büyük ikinci ekonomisine sahip olan Çin’le ilgili endişeler küresel piyasaları vurdu. Çin ekonomisinin yavaşlamasına yönelik kaygıların üzerine Şanghay borsasında yaşanan çalkantılar eklenince, dünya genelinde hisse ve döviz piyasaları büyük kayıplar yaşadı.
Çin’in bir süredir çeşitli önlemlerle toparlamaya çalıştığı Şanghay borsası dün yüzde 8.49 düşüşle kapanınca, Asya, Avrupa ve Amerika borsalarında panik yaşandı. Birçok Avrupa borsasında kayıplar yüzde 7’yi bulurken, ABD’de Dow yüzde 3 düşüşle açıldı.
Küresel hisse piyasalarının Çin’de ekonomik yavaşlamanın gittikçe ivme kazandığına dair sinyallerle keskin gerilemesine paralel olarak kayıplarını bir ara yüzde 5’in üzerine taşıyan Borsa İstanbul, kapanışa doğru ABD borsaları öncülüğündeki toparlanmanın desteğiyle kayıplarını kısmen telafi etti. BİST 100 yüzde 3.33 kayıpla 71.341 puandan kapandı.
İç ve dış güvenlik endişelerinin arttığı ve ABD’nin faiz artışına hazırlandığı bir dönemde yaşanan siyasi belirsizlik TL’yi baskılayan ana unsurlar olmayı sürdürürken Çin öncülüğünde yaşanabilecek bir küresel ekonomik yavaşlama endişesinin riskli varlıklardan çıkışları artırmasıyla kur ve faiz dün sert yükseldi.

Türkiye’ye etkisi...
Geçen hafta tarihi zirve olan 3 seviyesini test eden, ardından 2.90’a doğru gerileyen dolar/TL haftayı 2.92’nin hemen altında tamamlamıştı. Dolar/TL dün 2.98’i aştıktan sonra 2.9604 seviyesinden işlem gördü. Euro/TL ise 3.4819’e kadar yükselerek yeni tarihi zirvelerini gördü. Bir bankanın döviz masası müdürü Reuters’a şu yorumu yaptı:
“Küresel piyasalarda sert bir satış dalgası yaşanıyor. Küresel büyümeye ilişkin endişeler satışın ana kaynağı. Çin ise bu endişenin ana tetikleyicisi. Satışlar gelişmekte olan para birimlerinden ziyade borsalarda daha belirgin. TL dolar karşısında gelişmekte olan para birimleri ortalamasından daha az değer kaybediyor. Burada iki neden ön plana çıkıyor. Birinci neden bizim son dönemde zaten negatif ayrışmamız. İkinci neden ise bizden daha çok değer kaybeden para birimlerinin petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarına ve Çin’e olan bağımlılıkları. Çin’e ihracatımızın tüm ihracat içindeki payı düşük olduğundan ve petrol ihracatçısı konumumuz nedeniyle TL Rusya ve Güney Afrika para birimlerinden daha iyiydi.”

‘Makro panik var’

Hollandalı ABN Amro’nun yatırımlardan sorumlu yetkilisi Didier Duret, “Çin kaynaklı makro panik var. Daha olumlu veriler gelene kadar veya para politikasında güçlü gevşemeye gidildiğini gösteren adımlar atılana kadar oynaklık devam eder” dedi. Analistler Asya borsaları öncülüğünde yaşanan sert satışların güvenli liman arayışlarını tetiklediğini Türkiye gibi gelişmekte olan piyasalarda satışları da beraberinde getirdiğini belirttiler.

DEV EKONOMİ TEKLİYOR

Çin neden önemli?

Çin, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi. Dev bir üretim merkezi ve hammadde tüketicisi olan Çin, aynı zamanda 1.3 milyar nüfusuyla çok büyük bir pazar. Çinliler dünyadaki lüks tüketimin yüzde 30’unu gerçekleştiriyor. Dünya için Çin ekonomisinin iyi işlemesi önemli. Çünkü Avrupa toparlanamadı. ABD ise faiz artırma hazırlığında. Ancak son gelişmelerle birlikte Çin’e bel bağlanamayacağının anlaşılması panik yarattı.

Çin ekonomisi kötü mü?

Çin, geçen yıl yüzde 7.4 büyüdü. Bu rakam 1990 yılından beri en düşük büyüme. 2015’in ilk 2 çeyreğinde ise büyüme daha da düşerek yüzde 7’ye geriledi. Bu rakamlar birçok ülkeden daha iyi gözükse de, kısa süre önce yapılan yuan devalüasyonu Çin ekonomisiyle ilgili resmi rakamlar hakkında şüphe uyandırdı. Pekin yönetimi 30 yıldır çok hızlı büyüyen ülke ekonomisini dengelemeye, büyümeyi iç tüketim odaklı ve sürdürülebilir hale getirmeye çalışıyor. Analistler Çin’de sosyal kargaşa çıkmaması için her yıl en az yüzde 7 büyüme olması gerektiği görüşünde.
Çin’de son gelen üretim rakamları son 6.5 yılın en düşük seviyesinde. Tüm bu gelişmeler karamsarlık yaratıyor. Ancak analistler Çin’in faiz indirimleri yaparak ve harcamaları artırarak kötü gidişi durdurabileceği görüşünde.

Dünkü paniği ne tetikledi?

Şanghay Borsası haziran ortasına kadar hızlı bir yükseliş kaydettikten sonra çok daha hızlı bir düşüşe geçerek 3 haftada yüzde 30 değer yitirdi. Çin yönetimi kâh büyük yatırımcıların hisse satışını yasaklayarak, kâh devlet adına 550 milyar dolarlık hisse alarak borsadaki kötü gidişi durdurmaya çalıştı. Ancak etkisi kısa vadeli oldu. Borsada yaşanan çalkantı milyonlarca küçük yatırımcının büyük kayıplar yaşamasına neden oldu. Şanghay Borsası dünkü düşüşle hükümetin müdahale etmeye başladığı noktanın bile altına geriledi. Analistler dünya borsalarındaki yaşanan düşüşün tekrar Çin’i etkileyeceğini ve yıkıcı bir kısır döngü yaşanabileceğini düşünüyor.

Tek sebep borsa mı?

Çin’in faizleri düşürmesi ve yuan’da yüzde 5’i bulan beklenmedik bir devalüasyona gitmesi Çin ekonomisinin düşünülenden kötü olabileceği endişesi yaratıyor. Yuan’ın devalüe edilmesi Türkiye’den Brezilya’ya kadar bir çok gelişmekte olan ülkeyi vurdu. Çünkü ihraç malları Çin’e göre pahalı hale geldi. Çin’in bu hamlesinin yakında bir kur savaşı doğurmasından da endişe ediliyor.

Petrol fiyatı ‘dip’ yaptı

Petrol fiyatları Çin borsalarının küresel finansal krizden bu yana en sert günlük düşüşü kaydetmesinin ardından küresel petrol talebinin zayıfladığına yönelik endişelerle yüzde 4 gerileyerek altı buçuk yılın yeni dip seviyesine indi.
Brent petrolünün varil fiyatı yüzde 4’ün üzerinde gerileyerek Mart 2009’dan bu yana yeni en düşük seviye olan 43.28 dolara kadar indi. ABD hafif ham petrolünün varil fiyatı ise 38.69 dolara kadar geriledi. ABD petrolü geçen hafta 1986 yılından bu yana haftalık bazda en uzun süren değer kaybını kaydetti. ABD petrolünün ay başından bu yana kaydettiği kayıplar yüzde 17’yi aşarken, Brent petrolündeki düşüş yüzde 10’u geçti. Dünyanın en büyük petrol üreticileri ise fiyatların son yılların yeni dip seviyelerine görmesine henüz bir tepki vermedi.