O artık Afrikalı

1800'lü yıllarda Güney Afrika'ya götürülen 10 tiftik keçisi 1 milyon 250 bin sayısına ulaştı. Anavatanı Türkiye'deki sayısı ise 200 bin ve giderek azalıyor

Nedim Şener


BİNLERCE yıldır Türk topraklarında yaşayan tiftik keçisi başka bir deyişle Ankara Keçisi Afrikalı oldu. 1838 yılında Osmanlılar tarafından İngilizlere hediye edilen daha sonra Güney Afrika'ya götürülen 10 keçi bugün Güney Afrika'da 1 milyon 250 binlik bir sayıya ulaştı. Ya anavatanı Türkiye'deki sayısı: 200 bin, hem de her geçen gün sayıları azalıyor.
Orta Asya'dan göçen Türk boylarının beraberinde getirdiği ve Anadolu'nun kıraç topraklarına dayanıklı Tiftik keçisi üreticiliğinde öncülük artık Güney Afrikalıların eline geçti. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Ankara Vilayetine bağlı çevre sancaklarda yetiştirildiği için adı "Ankara Keçisi"ne çıkan, bu nedenle uluslararası litaretüre de yününden elde edilen kumaş nedeniyle "Angora" olarak adını veren kar beyazı rengindeki keçi, artık daha modern usulllerle Güney Afrika'da üretiliyor. Güney Afrika'da tiftik üreticiliği zaman içinde öyle geliştiki; Türk yetiştiriciler, oradaki modern teknikleri öğrenmek için bu ülkeye giderken, damızlık almaya bile başladılar. Güney Afrika bu keçilerden yılda 5 bin tonun üzerinde yün üretirken, Türkiye'nin üretimi 400 tonda kaldı.

Tarihi macera

1838 yılında Osmanlı Padişahı İngiliz kraliçesine 10 tanesini hediye etmesiyle Ankara Keçisi'nin Afrika macerası başladı. İngiliz Albay John Henderson tarafından Hindistan üzerinden İngiliz sömürgesi Güney Afrika'ya doğru yola çıkartılan ilk Ankara Keçisi grubunda erkek olanlar kısırlaştırıldı. Ama dişilerden birisinin hamile olduğu gözden kaçtı. Doğan yavrunun da erkek olması ve damızlık olarak kullanılmaya başlaması keçinin Afrikalı olması yolundaki ilk adımdı.
Güney Afrika'da Ankara Keçisi öyle benimsenirki 1864 yılında ilk damızlık merkezini açarlar. 1881'de çok sayıda keçinin hastalıktan ölmesi sonucunda Osmanlı ihracatı içinde birinci sırada olan tiftik üretimi iyice zayfılar. Güney Afrika 1846 yılında ihracatını 46 tondan bin 846 tona kadar çıkartır. 1899 ise Güney Afrika'nın tiftik üretiminde Anadolu'yu geride bıraktığı yıl olur.

Geride kaldı

Hem sayı hem kalitesi düşen tiftik Türkiye'de 1988 sonrası kesilen teşvikler nedeniyle ithalatçı konumuna düştü. 1988 yılında 1 milyon 980 bin adet keçi sayısı 1998 sonunda 360 bine kadar geriledi. Üretimde 3 bin tondan 400 tona indi. Verim açısından bakıldığında ise Güney Afrika bir keçiden yılda 3.8 kilogram yün alırken, Türkiye 1.6 kilograma kadar düştü.
Tiftik Birlik Yönetim Kurulu Başkanı Ali İhsan Kalkan, desteklemenin azalmasının keçilerin kasap bıçağı altına yatırılmasına sebep olduğunu belirtirken, devletin alım yaparken Ankara Keçisi'nin sayısının arttırılmasına öncelik vermesini istedi.

Türkiye dünya tiftik üretiminde sonuncu(Ton)
Yıllar	G.Afrika	ABD	Türkiye	Diğer	Toplam
1988	12.200	7.900	3.000	3.100	26.200
1989	11.700	7.800	2.000	3.400	24.900
1990	10.100	7.400	1.800	2.600	21.900
1991	7.600	7.400	1.500	2.200	18.700
1992	6.700	7.100	1.200	1.800	16.800
1993	6.000	6.800	1.000	1.400	15.200
1994	5.700	5.700	900	1.200	13.500
1995	5.400	5.500	800	1.200	12.900
1996	5.600	5.400	600	1.200	12.800
1997	5.200	2.500	400	1.100	9.200
1998	5.000	1.500	400	1.100	8.000

Modadaki değişim tiftiği vurdu

Özellikle son yıllarda modadaki değişimlerin etkisiyle dünyadaki tüketimin azalması tiftik üretimini de azalttı. Önce Anadolu'dan Güney Afrika'ya giden oradan Amerika kıtasına da yayılan Tiftik üretiminde diğer ülkeler söz sahibi olurken, en büyük kan kaybı Türkiye'de yaşandı. Geçen yıl sonu itibarı ile ABD'de 9 bin ton, Güney Afrika'da 700 ton, Türkiye'deki stok depolarında 700 ton dolayında tiftik kılı dağı oluştu.