Örik’in sahnelenmeyen ‘İhanet’i festivalde

Nahid Sırrı Örik’in 1930’larda yazdığı ama hiç sahnelenmeyen oyunu ‘İhanet’, Özen Yula rejisiyle Ankara Devlet Tiyatroları tarafından ilk kez izleyicisiyle buluştu. 21. İstanbul Tiyatro Festivali çerçevesinde bugün 20.30, yarın 15.00’te CKM’de sahnelenecek oyun, aynı erkeğe âşık Sacide ve Macide adlı iki kardeşin seçimleri ve bu seçimlerin sonuçlarını konu alırken, Örik’in insanın karanlık yanlarını yorumlamadan, yargılamadan sunan kalemini yansıtıyor. Oyunun yönetmeni Özen Yula ile ‘İhanet’i ve yaratıcısı Örik’i konuştuk...

‘İhanet’in ‘sahnelenmeme’ tarihçesini öğrenebilir miyiz?

Oyun ilk olarak farklı bir isimle 30’larda yazılmış. O zaman sahnelenmeyince Örik oyunu hikâyeye dönüştürerek yayımlamış. Ankara Devlet Tiyatrosu 1951 - 52 sezonunda kendisinin ‘Alınyazısı’ adlı oyununu repertuvara almış, o sırada büyük ihtimal bu oyun da konuşuldu ama ne olduğunu bilmiyoruz. Örik sanırım oyunu tekrar ele alıp daha farklı bir şekilde değerlendirmiş ve dört perdelik bir tiyatro oyununa dönüştürmüş. Tam sahnelenecekken yönetmen bir şeylere itiraz etmiş ve bunun neticesinde oyun gözden düşmüş sanırım, tiyatro tarihimizin böyle bazı sayfaları karanlık. Yeniden yıllar geçmiş, Oğlak Yayınları Örik’in toplu eserlerini basarken ‘Toplu Oyunlar’ında bu oyunu da basıyor. O kitabı okuduğumda Nahid Sırrı anlatısının bütün temel özelliklerini taşıdığı için bu oyun dikkatimi çekti.

Nedir o temel özellikler?

Parayı aşka tercih eden ve daha sonra bundan dolayı pişmanlık yaşayan, yine de o hayatı sürdüren bir kız. Devri için çok farklı özellikler taşıyan, bugünün dünyasına daha ait bir ilişki biçimini anlatıyor oyun. O zamanın insanları arasında belli bir nezaket, görgü kuralları, ‘kaç-göç’ dediğimiz bir ilişki biçimi var; her şeyin yüzleşilmesi söz konusu değil. Ama bu oyundaki kişiler birbiriyle net konuşuyor. Söylenmeyecek şeyi birbirlerinin yüzüne söylüyorlar. Dobralık değil bu, bir ‘nâdan’lık, kötücüllük var.

Bu kötücüllük mü sizi çeken?

Çekici gelen yönleri, insan tabiatını böyle iyi anlatması. Sacide bugün bir yerlerde karşılaştığınız, yan masada yüksek kahkahalarla gülen, fark edilmeyi isteyen kızın prototipi. Ben bunu ilk defa görüyorum Türk tiyatrosunda. Bu da oyunun yazıldığı dönemin de bugünün de bir değişim, bir kabuk değiştirme dönemi olmasıyla ilgili olabilir. Nahid Sırrı da hem Osmanlı hem de Cumhuriyet dönemini iyi bilen bir yazar.

‘Hazine gibi yazarları çıkarmak lazım’

Nahid Sırrı Örik’e dair çok sık kullanılan bir sıfat ‘değeri bilinmemiş’...

Her devirde birtakım değerlerin kıymetini bilemeyiz çünkü bize kıymetli diye sunulan başka kişiler vardır. Aslında geri planda, başkalarının gölgesinde kalmış o kadar iyi yazarlar var ki... Sait Faik’i biliriz severiz de Kenan Hulusi Koray’ı o kadar bilmeyiz. Tanpınar’ı biliriz de ‘Huzur’ gibi bir yapıtın başlangıcını yazan Safiye Erol’u bilmeyiz. Böyle eski değerlerimizi, hazine gibi yazarları bulup ortaya çıkarmak lazım. Bugünkü kuşakların Safiye Erol’u, Kenan Hulusi Koray’ı muhakkak okuması gerekiyor. Sâmiha Ayverdi’yi, Nezihe Muhiddin’i, Şükûfe Nihal’i... Bu yazarlar kendi dönemlerinin gerçeklerini anlatmışlar, okuyunca görüyorsunuz ki bugün yaşananlar aslında ilk defa gerçekleşen şeyler değil. Bu memleketin
hamuru böyle.