'Ayrı dergilerin insanlarıyız'

Türk mizahında geçen yıl önemli bir bölünme gerçekleşti. Leman'dan ayrılan bir grup Penguen'i kurdu. 'Sosyolojik mizah'ın çoğu temsilcisi Leman'da kaldı, 'sosyolojik olmayan mizah'ın çoğu temsilcisi ise Penguen'e geçti.
Her iki derginin yayın yönetmenleriyle bu ayrışma üzerine konuşmamızdan yola çıkarak söyleyebiliriz ki: Penguen'in ağırlıklı hedefi, mizahın kalitesini yüksek tutmak. Leman, mizaha ek olarak bir toplumsal misyonu da önemsiyor. Her iki dergi de siyasi mizaha yer veriyor. Leman, Penguen'e kıyasla daha sert ve doğrudan yapıyor bunu.
Gençlik, son yıllarda, hem sosyolojik, hem de 'sosyolojik olmayan' mizah alanında, yeni bir espri anlayışı geliştirdi. Bu yeni espri anlayışının temeli, 90'lı yılların Leman dergilerine dayanıyor. Gençliğin yeni 'sosyolojik mizah' anlayışını internet sitelerinde görmek mümkün. 'Sosyolojik olmayan mizah' alanında ise, Yiğit Özgür, gençliğin yeni espri anlayışına en iyi örnek. (Gerçi onun mizahını, dolaylı içerdiği toplumsal ve yerel öğeler nedeniyle yarı-sosyolojik olarak tanımlamak da düşünülebilir.)
'Sosyolojik mizah' ile 'sosyolojik olmayan mizah' iki farklı çizgi oluşturuyor. Bu iki dergide çizen ve Türk mizahına damgasını vurmuş diğer birkaç ismi, mizah tarzlarına göre sınıflandırmayı denedim.

Sosyolojik mizah
Hasan Kaçan; Oğuz Aral; Metin Üstündağ (Penguen), Güneri İçoğlu, Kaan Ertem, Ahmet Yılmaz (Leman); Cem Yılmaz
Türk toplumunun sosyolojik ve psikolojik problemleri temel alınır. Dilin ön planda olduğu ve yaratıcı şekilde kullanıldığı mizah türüdür. Bazen hüzne kayar. Ahmet Yılmaz (Kıllanan Adam) ve Kaan Ertem'in (Öğreten Adam ve Oğlu) mizahında, sosyolojik öğe çok yoğundur ve bazen mizahı bırakıp doğrudan sosyoloji yaparlar. Tahlilleri çok keskin ve gerçekçidir.
'Leman okuyarak yetişmiş' bazı üniversite gençleri, kendi yaşantılarını, Ahmet Yılmaz ve Kaan Ertem'in 90'lı yılların orta ve alt sınıf insanlarını (esnafları ve mahalle adamlarını) anlattıkları 'mizahi-sosyolojik' üslupla anlatmaya hevesleniyorlar. Gençler, bu ilginç yazıları, mizah dergilerine değil, Zuxxi ve Ekşi Sözlük gibi internet sitelerine yazıyorlar. Örneğin Zuxxi' de, Kaan Ertem'inkine benzer bir üslupla, insan tipleri sınıflandırılmıştı. Ama sınıflandırılanlar, onun anlattığı tipler değil, üniversite gençliğinin tipleriydi. 'Organizasyon adamları', 'falan oldumcular', 'bizim bi arkadaş varcılar', 'canımcılar', 'en sinir olduğu bir şey olanlar', 'naberciler nossuncular' gibi tiplere yer veriliyordu Zuxxi'de.
'Doğrudan' sosyolojik mizahın bu temsilcilerinin yanısıra, Can Barslan (Leman) gibi 'toplumsal çağrışımlı mizah'; Metin Fidan (Leman) gibi 'hafif felsefi-duygusal içerikli mizah'; ve Bülent Üstün (Penguen) gibi 'fantastik-yerel mizah' yapanlar da bu kategoride değerlendirilebilirler.

Sosyolojik Olmayan Mizah
1. Diyalog mizahı: Yiğit Özgür (Penguen)
Özgür, üniversite gençliğinin geyikle karışık ve absürdlük içeren espri anlayışını tam olarak mizah dergiciliğine taşıyan belki ilk isim. Normalde mizah dergileri gençliğin espri anlayışını belirler. Özgür ise, üniversite gençliğinin espri anlayışını mizah dergisine taşımış.
2. Soyut fantastik mizah: Emrah Ablak, Gökhan Dabak, Selçuk Erdem (Penguen), Erdil Yaşaroğlu (Penguen): Dilsel, yerel ve sosyolojik öğeler geri planda, görsellik ve ince hayal gücü ön plandadır. Sadece güldürmeyi amaçlar.
Selçuk Erdem ve Erdil Yaşaroğlu'nun gençlik içinde popülariteleri var. Ama gençliğin 'geyik' anlayışını en iyi Özgür temsil ediyor. Dilin ve diyaloğun ön planda olduğu mizah tarzına sahip olan, sıkça Türkçe'nin komik deyimlerini kullanan Özgür, alttan alta gizemli bir tat veriyor.




POPULER KÜLTÜR