Cumhurbaşkanı Erdoğan: Sahada emrivaki kabul etmeyeceğiz

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde dün İstanbul’da gerçekleştirilen, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in katıldığı “Suriye” konulu zirvede, sahadaki gelişmeler ve siyasi çözüm süreci ele alındı. Çengelköy’deki Vahdettin Köşkü’nde gerçekleştirilen zirvede Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura ve Astana platformunun Cenevre’de oluşturduğu gruptan temsilciler de ilk kez bir araya geldi.

‘KOMŞU ÜLKELER ÇEKTİ’

2 saat 45 dakika süren 4’lü zirvenin ardından ilk açıklamayı Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptı. Erdoğan, “Aldığımız kararların, Suriyeli kardeşlerimiz için hayırlara vesile olmasını diliyorum. Bu süreçte ana önceliklerimiz, sahada tam olarak ateşkesin sağlanması ve akan kanın bir an önce durdurulması. Ayrıca Suriye halkının meşru talepleri doğrultusunda bir siyasi çözüme ulaşılmasını, böylece ülkede siyasi istikrarın sağlanması konusunda neler yapılabilir, bunları ele aldık. Suriye ihtilafının küresel bir sorun haline dönüşmesinin en önemli sebebi, uluslararası toplumun meseleyi yeterince sahiplenmemesidir. Maalesef çok uzun bir dönem Suriye krizinden kaynaklanan sorunların yükünü Suriyeli siviller ile komşu ülkeler çekmek zorunda kalmıştır. Birçok ülke durumun vahametini krizin etkileri kendi sınırlarına ulaşınca, idrak edebilmiştir. Artık bu kayıtsızlığa son verilmesi gerekiyor. İnsani, siyasi ve diplomatik olarak tedbir alınmadığı takdirde Suriye’deki trajedi, daha da kötüye gidecektir. Bizleri bir araya getiren temel sebep budur. Astana formatında yürütülen işbirliği uluslararası topluma örnek olmuştur. Fransa ve Almanya’nın da katılımıyla Astana’da yakalanan sinerjiyi daha da ileriye taşıyabileceğimizi gördük” ifadelerini kullandı.

PUTİN İLE MUHTIRA

Erdoğan, şöyle devam etti: “Suriye’nin toprak bütünlüğü ile siyasi birliğine bağlılığımızı, ayrıca ihtilafa askeri yöntemlerle çözüm bulunamayacağına dair inancımızı teyit ettik. Kalıcı çözüm yolunun Suriye halkının öncülüğünde ve sahipliğinde BM gözetiminde yürütülen müzakerelerden geçtiğini vurguladık. İdlib konusunda değerli dostum Putin’in gayretiyle imzaladığımız muhtıranın uygulanmasında sağlanan ilerlemeyi teyit ettik. Muhtıraya riayet edilmesinin, İdlib’deki mevcut ateşkesin korunması ve yeni bir insani krize mahal verilmemesi için taşıdığı öneme özellikle işaret ettik. İdlib’de yeşeren umuttan istifadeyle siyasi süreçte somut adımlar atılması gerektiğinin altını çizdik.

TERÖR TEHDİDİ

Anayasa Komitesi’nin kuruluş sürecinin en kısa sürede şartları gözeterek, tamamlanması çağrısında bulunduk. Suriye kaynaklı terör tehdidi toplantımızda ele aldığımız bir diğer önemli konuydu. Türkiye, 911 km’lik sınırı olması hasebiyle, Suriye’de yuvalanan terör örgütlerinden en fazla zarar gören ülkelerden biridir. Bugüne kadar DEAŞ ve PYD tarafından gerçekleştirilen saldırılarda yüzlerce şehit verdik. Her iki terör örgütünü de kaynağında bertaraf etmek amacıyla Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı harekatlarını gerçekleştirdik. 7500’lü DEAŞ’lı ve PYD’li teröristi etkisiz hale getirerek, 4 bin kilometrelik alanı terörden arındırdık. Bugün ülkemizin güvenli hale getirdiği Afrin, Cerablus, El Bab gibi Suriye şehirlerinde huzur emniyet, barış var. Türkiye sınırlarında terör gruplarının palazlanmasına izin vermeyecektir. Terörle mücadele kisvesi altında, sahada yeni emrivakilerin dayatılmasını da asla kabul etmeyeceğiz. Fırat’ın batısında olduğu gibi doğusunda da tehditleri bertaraf etmeyi sürdüreceğiz.”

Erdoğan, “Suriyeli mültecilerin geri dönüş sürecinin, uluslararası hukuka uygun olarak, gönüllülük esasına göre, güvenli biçimde ve BM ile eş güdüm halinde yürütülmesi gerektiği hususunda fikir birliğine vardık. Türkiye 3.5 milyon Suriyeli’ye ev sahipliği yapmak suretiyle bu konuda en fazla öne çıkan ülkedir. Adil yük paylaşımı hususunda AB’nin verdiği taahhütlerin yerine getirilmesini beklediğimizi de hatırlatmak isterim. Sahile vuran masum çocuk bedenleri, Suriye’de 7.5 yıldır yaşanan acıların en acı sembolleridir. Herkesin bu trajediyi sonlandırması için mücadele etmesi gerekiyor” diye konuştu.

'İRAN'I BİLGİLENDİRECEĞİZ'

Erdoğan, “Türkiye olarak soruna çözüm bulmaya yönelik mücadelemizi geniş platformlarda sürdürmekte kararlıyız. Şüphesiz ki bu kararlılığımız, aynı şekilde Astana sürecinin bir diğer üyesi konumunda olan İran’ı da ilgilendirmektir. Bu attığımız adımlardan tabiki İran’ı da bilgilendireceğiz” ifadelerini kullandı.

'KAŞIKÇI İLE İLGİLİ BİLGİ VERDİM'

Erdoğan, Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesine ilişkin soruşturmayla ilgili bir soru üzerine zirve kapsamındaki ikili görüşmelerde liderlere konu ile ilgili bilgi verdiğini söyledi. Erdoğan, “18 kişiyi Türkiye’ye kimler gönderdi? Bunun cevabını Suudi yetkililerin vermesi gerekir” dedi. Erdoğan, bu 18 kişinin Türkiye’de yargılanması gerektiğini de ekledi. Erdoğan, Suudi Arabistan Başsavcısı’nın Türkiye’ye geleceğini ve İstanbul Başsavcısı ile görüşeceğini belirterek, “Emniyet, istihbarat, yargı teşkilatımız hepsi yoğun bir çalışma içinde olmuşlardır. Bu çalışmalar bitmemiştir. Bu çalışmalar aynı hassasiyet içinde devam etmektedir” dedi. Merkel de Kaşıkçı cinayetiyle ilgili, “Faillerin ortaya çıkarılmasından sonra AB’nin gerekenleri yapacağını taahhüt etmek isterim” ifadelerini kullandı. Macron ise “Suudilere yönelik yaptırım kararları alınmalı” dedi.

DÖRTLÜ ZİRVE GENİŞLEYECEK Mİ?

Erdoğan, dörtlü zirve formatının genişlemesiyle ilgili bir soruya, “Bu dondurulmuş bir yapı değildir. Eğer böyle bir şeyin kararını verirsek Astana’da olduğu gibi böyle bir adım atmamız mümkündür” dedi. Macron ise, “Milyonlarca Suriyeli ülkelerini terk etti. Bu yüzden bir Anayasal çerçeve kurarak tüm Suriyelileri oy vermeye ve kendi geleceklerini tayin etmeye yönelik şartları oluşturmamız gerekiyor” dedi.

'ÜLKE ADIM ADIM BARIŞA İLERLİYOR'

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin “Sayın Erdoğan ile Avrupalı meslektaşlarımızı, Rus-Türk muhtırasının hayata geçirilmesiyle ilgili bilgilendirdik. Orada çatışmasızlık bölgesi gibi geçici bir tedbir olduğunu düşünüyoruz. Türkiye’nin bu silahsızlanmış olan bölgeden, hem muhaliflerin hem ağır silahların çekilmesi için çaba sarf edeceğini ümit ediyoruz. Bizim Türk partnerimiz elinden geleni yapıyor” diye konuştu. Putin, Astana formatı çerçevesinde yürütülen faaliyetler sayesinde Suriye topraklarının büyük bölümünün teröristlerden arındırıldığını belirterek, “Ülke adım adım barışa ilerliyor. Bütün katılımcılar şu konuda hem fikir, barış ve istikrara siyasi ve diplomatik yollarla mümkün olabilir” dedi.

Anayasa komitesinin çalışmalarına başlaması gerektiğini belirten Rusya lideri, “Bu komite tüm Suriye toplumunu katmanları tarafından meşru olarak tanınmalıdır. Bu şekilde bu verimli olacaktır ve ihtiyaç duyulan Anayasa reformu yapılabilecektir” dedi. Putin, mültecilerin Suriye’ye dönüşünün ele alındığı zirvede, Suriye ile ilgili uluslararası bir konferans düzenlenmesini teklif etti.

'ASKERİ HAREKAT KABUL EDİLEMEZ'

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İdlib’e yönelik bir askeri harekatın kabul edilemez olduğunu belirterek, “Burada Türkiye’nin, Avrupa’nın ve bölgenin istikrarı söz konusu. İdlib’te kalıcı ve sürdürülebilir bir ateşkesin tesis edilmesi son derece önemli. Taahhütlerin yerine getirilmesine ve kalıcı bir ateşkes olmasına çok önem veriyoruz” dedi. Macron, “Hem bölgede hem dünyanın diğer bölgelerinde kimyasal silahların kullanılması, kim kullanırsa kullansın kabul edilemezdir” ifadelerini kullandı. Anayasa komitesinin henüz toplanamadığını belirten Macron, yıl sonuna kadar Anayasa komitesi ile ilgili listelerin onaylanmasını ve toplantının yapılmasını istediklerini söyledi. Macron, “Bu konuyla ilgili irademiz tamdır. Kapsayıcı, siyasi çözüm için bunun mutlaka hayata geçirilmesi gerektiğine inanıyoruz. Suriye halkı kendi geleceği hakkına söz hakkına sahip olması. Şeffaf seçimlerin uluslar arası gözetim altında yapılması gerekiyor. Bu okunda elle tutulur bir jest görmüş değiliz. Sene sonuna kadar tüm paydaşlarla bu Anayasa komitesinin toplantısının yapılması hayati öneme sahip” dedi.

'SİYASİ ÇÖZÜM BULMAMIZ GEREKLİ'

Almanya Şansölyesi Angela Merkel, üretken ve verimli bir toplantı olduğunu belirterek, “BM kapsamında bir çözüm bulmak istiyoruz. Suriye’de başka insanı felaketlerin olmaması için elimizden gelen her şeyi yapmak istemekteyiz. Siyasi çözümün ne kadar önemli olduğunun altın çizmek istiyorum. Maalesef şu ana kadar Anayasa Komitesi bir araya gelememiştir. Anayasa komitesinin oluşumu ve bütün Suriye halkının bir araya gelip oy kullanabileceği seçimlerin yapılması gerekiyor. Biz de elimizden gelen her şeyi yaparak Anayasa Komitesinin yılsonuna kadar bir araya gelmesine katkı vermek istiyoruz” dedi. Suriye’nin bütün halkı için yeniden vatan olması gerektiğini belirten Merkel, “Ortak bir irademiz vardır. Çünkü çözümün aciliyeti hepimizin gördüğü bir gereksinim. Bu açıdan siyasi sürecin özelikle de şimdi tam da bu zamanda bulunması çok çok önemli” dedi.

'ESED'İN DURUMUNU SURİYE'DE HALKI BELİRLER'

Suriye lideri Esed’in ülkesindeki geleceğinin sorulması üzerine Putin, “Bizim ilkesel tutumumuz şu doğrultudadır. Suriye halkı kendi kaderini kendisi tayin etmelidir. Kendi liderlerini kendisi seçmelidir. Bunun için de bir siyasi süreç başlatılmalıdır. Bugün şu veya bu şahsı görüşmedik. Başarılı olmak istiyorsak bu yapıcı bir yaklaşım olmaz” dedi. Putin, İdlib’de çeşitli provokasyonlara karşı Suriye hükümetini destekleme hakkını saklı tuttuklarını belirterek, buradaki saldırıları engellemek için Türkiye ile işbirliğine devam edeceklerini söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise, Esed’in durumunu belirleyecek olanın tüm Suriye halkının iradesi olduğunu belirterek, “Bize göre Esed bir milyona yakın vatandaşının maalesef hayatına kastetmiş bir insan konumundadır. Bize göre muteber bir konumda değildir. Nitekim şu ana kadar yaşananlar ortadadır. Hala oradaki katliamlar aynen devam etmektedir. Temennimiz odur ki artık bu süreç bitmiş olur” diye konuştu.

ORTAK BİLDİRİ YAYIMLANDI: ANAYASA KOMİTESİ TOPLANMALI

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya lideri Putin, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Almanya Başbakanı Merkel’in katıldığı Suriye konulu dörtlü zirvenin ardından ortak bildiri yayımladı. Bildiride özetle şu ifadeler yer aldı:

- Liderler, süregiden ihtilafa askeri çözüm getirilemeyeceğine ve ihtilafın yalnızca BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararıyla uyumlu olarak müzakere edilmiş bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair güçlü inançlarının altını çizmişler.

- BM Güvenlik Konseyi tarafından terörist olarak tanımlanan DAEŞ, Nusra Cephesi ile El Kaide veya DAEŞ’le bağlantılı tüm diğer bireyler, gruplar, teşebbüsler, oluşumlar ve diğer terörist grupların tamamen ortadan kaldırılması amacıyla terörle mücadelede kararlılıklarını teyit etmişlerdir. Suriye’nin egemenliği ve toprak bütünlüğü ile komşu ülkelerin ulusal güvenliğine zarar vermeyi amaçlayan ayrılıkçı gündemleri reddetme kararlılıklarını ifade etmişlerdir.

- Türkiye ve Rusya tarafından Soçi’de imzalanan İdlib Muhtırası memnuniyetle karşılanmıştır. Ağır silahların ve radikal grupların esis edilen silahtan arındırılmış bölgeden çekilmesinde sağlanan ilerlemeyi takdir etmişlerdir.

- Liderler, tüm ilgili tarafların Muhtıra hükümlerine riayet etmesi suretiyle sağlanacak kalıcı bir ateşkesin önemini vurgulamışlardır.

- Liderler, Suriye’de herhangi bir tarafça kimyasal silah kullanılmasına azami surette karşı olduklarını teyit etmişler.

- Liderler, BM’nin kolaylaştırıcılığında ve Suriyelilerin öncülük ve sahipliğinde yürütülücek kapsayıcı bir siyasi sürece desteklerini ifade etmişler.

- BM gözetiminde, diaspora mensupları dahil tüm Suriyelilerin katılımıyla düzenlenecek serbest ve adil seçimlerin zeminini oluşturmak üzere Anayasa Komitesi’nin Cenevre’de kurulması ve erken bir zamanda, şartları gözeterek, bu yıl sonu itibariyle toplanması çağrısında bulunmuşlardır.

- Liderler, acil insani yardım ulaştırılması gereksiniminin altını çizmişler ve bu çerçevede, başta BM olmak üzere, uluslararası topluma çağrıda bulunmuşlardır.

- Mültecilerin Suriye’ye güvenli ve gönüllü şekilde, uluslararası hukuka uygun koşullarda geri dönmelerine bağlı olduklarını hatırlatmışlardır.

- Liderler, Suriye’de siyasi bir çözümün teşviki için birlikte çalışma taahhütlerini ifade etmişlerdir.

- Liderler, İstanbul’daki Dörtlü Zirve’ye evsahipliği yapmalarından ötürü Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a içten teşekkürlerini sunmuşlardır.

PUTİN İLE MİNİ ZİRVE

Ortak basın açıklamasının ardından Merkel ve Macron köşkten ayrıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin Vahdettin Köşkü’nde baş başa ikili bir görüşme gerçekleştirdi.

DÜNYANIN GÖZÜ BURADA

Dörtlü zirvenin açılışında Erdoğan’ın konuşmasının kısa bir bölümü basına açıldı. Açılış konuşmasında, liderleri Türkiye’de ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getiren Erdoğan, toplantının hayırlı olmasını temenni etti. Erdoğan, “Suriyeli kardeşlerimiz başta olmak üzere tüm dünyanın gözleri şu anda bu toplantımıza yönelmiş durumda. Samimi ve yapıcı bir anlayışla hareket ederek bu beklentileri boşa çıkarmayacağımıza inanıyorum. Suriye, Sayın Putin ile istişarelerimizde en öncelikli konular arasında yer alıyor. Sayın Macron ve Sayın Merkel’le de yakın temasta olmaya, kendilerini süreç hakkında bilgilendirmeye daima özen gösterdik” diye konuştu.