Mührü 2000 için vur

Türkiye'yi 21. yüzyıla taşıyacak Meclis için söz artık seçmende

Ankara Milliyet

Türkiye, bugün ülkeyi 2000'li yılların eşiğinden geçirecek parlamento ve yerel yönetimler için sandık başında olacak. Oy kullanma hakkına sahip 37 milyon 451 bin 356 seçmen, yönetime doğrudan katılmanın tek aracı seçimlerde oylarıyla konuşacak.
1968'de yerel seçimlerle birlikte Cumhuriyet Senatosu için 24 ilde yapılan kısmi birleşik seçim dikkate alınmazsa, yerel ve genel seçimlerin ilk kez bir arada yapılacağı 18 Nisan seçimlerinde toplam 318 bin 357 kişi seçilecek. Milletvekili seçimlerine 20, yerel seçimlere 21 siyasi parti katılacak.

318 bin 318 kişi seçilecek

Yaklaşık 35.5 milyon seçmen 208 bin 596 noktadaki toplam 778 bin sandıkta oy kullanacak. Yurt genelinde her sandıkta yaklaşık 200 seçmen oy verecek. Sandıkların başında sandık kurulu başkanı, üyesi ve bina sorumlusu olarak yaklaşık 1.5 milyon kişi görev alacak.
Seçim günü köylerde üç sandıkta dört, belde, ilçe ve il merkezlerinde dört sandıkta altı, büyükşehirlerde dört sandıkta yedi oy kullanılacak.
1997'deki genel yazım sonrası hazırlanan listelere göre, seçmen sayısı 1995 seçimlerine göre 3 milyon 383 bin 52 kişilik artış gösterdi. 550 milletvekili, 3 bin 215 belediye başkanı, 3 bin 126 il genel meclisi üyesi, 33 bin 923 belediye meclisi üyesi, 40 bin 543 köy ve mahalle muhtarı, 237 bin ihtiyar meclisi ve ihtiyar heyeti üyesi olmak üzere toplam 318 bin 357 kişi seçilecek.

49 yıllık öykü

Türkiye, yeni bir seçim heyecanını yaşarken, bugüne kadar yapılan seçimler ilginç notlarla dolu. Demokrat Parti'nin (DP) 1946'da kurulması ve aynı yıl gerçekleştirilen seçimlerle çok partili rejime adım atılmasının ardından 1950 yılından 1999'a kadar 12 kez milletvekili genel seçimi yapıldı ve bu seçimlere toplam 73 parti katıldı.
Devlet İstatistik Enstitüsü verilerinden yapılan derlemeye göre, 1950'deki milletvekili seçimlerine CHP, DP ve Millet Partisi (MP), 1954'de CHP, Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP), DP ve Köylü Partisi (KP), 1957'de CHP, CMP, DP ve Hürriyet Partisi (HP), 1961'de Adalet Partisi (AP), CHP, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP), 1965'de AP, CHP, CKMP, MP, Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve YTP, 1969'da AP, Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP), CHP, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), MP, Türkiye Birlik Partisi (TBP), TİP ve YTP, 1973'de AP, CGP, CHP, Demokratik Parti (DP), MHP, MP, Milli Selamet Partisi (MSP), TBP, 1977'de AP, CGP, CHP, DP, MHP, MSP, TBP ve TİP girdi.
12 Eylül 1980 harekatının ardından 1983'de yapılan milletvekili genel seçimlerine Anavatan Partisi (ANAP), Halkçı Parti (HP), Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP), 1987'de ANAP, Demokratik Sol Parti (DSP), Doğru Yol Partisi (DYP), Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP), Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP), Refah Partisi (RP) ve Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP), 1991'de ANAP, DSP, DYP, RP, SHP ve Sosyalist Parti (SP), 1995'de ise ANAP, CHP, DSP, DYP, Halkın Demokrasi Partisi (HADEP), İşçi Partisi (İP), MP, MHP, RP, Yeni Demokrasi Hareketi (YDH), Yeniden Doğuş Partisi (YDP) ve Yeni Parti (YP) katıldı.

Oy ve vekil rekoru

1950'den bu yana gerçekleştirilen 12 seçimde en fazla oyu 1987'de 8 milyon 704 bin 335 ile ANAP aldı ve 292 milletvekilliği kazandı. En az oyu ise 1977'de 20 bin 565 ile TİP elde etti. Şimdiye kadar bir seçimde en çok milletvekili çıkaran parti ise DP oldu. 1954 seçimlerinde oy kullanan 9 milyon 95 bin 617 seçmenden 5 milyon 151 bin 550'sinin oyunu alan DP, 490 milletvekili çıkardı.
1987'de DSP 2 milyon 44 bin 576, RP 1 milyon 717 bin 425, 1995'de de MHP 2 milyon 301 bin 343, HADEP 1 milyon 171 bin 623 oy almasına karşın hiç milletvekili çıkaramadı.
1965'de ise 208 bin 696 oy alan CKMP 11, 276 bin 101 oy alan TİP 14, 346 bin 514 oy alan YTP de 19 milletvekilliği kazandı.
1954'de toplam 137 bin 318 oy alan 10 bağımsız aday milletvekili oldu. 1977'den sonra ise bağımsız aday olarak seçime girip milletvekilliğini kazanan çıkmadı

En yüksek katılım 1983 seçimlerinde

Türkiye'de 1950'den bu yana yapılan 10 genel seçimde en yüksek katılım oranı, 12 Eylül müdahalesinin ardından sandığa gidilen 1983 seçimlerinde gerçekleşti. Bu seçime Turgut Özal'ın kurduğu ANAP, Necdet Calp'in liderliğindeki Halkçı Parti'yle Turgut Sunalp'in genel başkanlığını yaptığı Milliyetçi Demokrasi Partisi'nin katılmasına izin verilmişti.
Bu seçimde seçmenlerin yüzde 92.3'ü sandık başına giderken en az katılımlı seçim ise 1973'te yaşandı.

Yıllara göre katılım oranları

1950: Yüzde 89.3
1954: Yüzde 88.6
1957: Yüzde 76.6
1961: Yüzde 81
1965: Yüzde 71.3
1973: Yüzde 66.8
1977: Yüzde 72.4
1983: Yüzde 92.3
1991: Yüzde 83.9
1995: Yüzde 85.2