Baharat bombası: Mesir macunu
25 Nisan günü Manisa’da geleneksel Mesir Macunu Saçma Töreni’nde gökten şeker yağdı. Macun yapma geleneği Türk kültüründe Orta Asya geçmişine, hatta şekerin bilinmediği zamanlara uzanıyor.
Macun Anadolu’da köklü bir geçmişe sahip. Çocukluğumuzda rengârenk şeker macunu satan sokak satıcılarını kim hatırlamaz. Mahallede “Macuncu geldi” sesi yankılanınca, bütün çocuklar bahşiş koparmak için ninelere, dedelere koşardı. Macuncunun renk kartelası gibi tablasından çubuğa doladığı şeker çocuklar için tam bir mutluluk kaynağı olurdu. Lolipop öncesi zamanların bu sokak lezzeti kaybolmak üzere.
Nevruz zamanı çimlendirilen buğday, yemyeşil boylanınca buğday çimleri kesilip kıyılır, preslerde öz suyu çıkarılır, bu öz su kaynatılarak koyuca bir macun elde edilirmiş. Buğday çimi doğal olarak şeker içerdiğinden hiç şeker veya bal gibi bir tatlandırıcı eklenmeden yapılan bu macun, amber rengi katı pekmez gibi olurmuş. Nevruz gününe hazır edilen bu macunu özellikle kadınlar pişirir, insanlara gençlik ve sıhhat vereceğine inanılırmış. Bu gelenek hâlen Azerbaycan gibi ülkelerde yaşatılıyor, bizde de bazı yörelerde uğut, sümenek, sümelek gibi adlarla biliniyor.
Valide Sultan şifa bulur
Bu gelenek Osmanlı Sarayı’na taşınmış, zamanla içine türlü baharatlar katılmış. Osmanlı döneminde Nevruz günü Hekimbaşı tarafından yapılan özel Nevrûziye macunu, çini kaplarda Sultan’a ve saray erkânına sunulurmuş. Bu geleneğin kökünde 1539 yılında Manisa’da Darüşşifa hekimi Merkez Efendi’nin yaptığı Nevrûziye macunu olduğu rivayet edilir. Hikâyesi şöyle: Osmanlı sarayında ilk Valide Sultan ünvanını alan Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Hafsa Sultan, Manisa’da hastalanır. Merkez Efendi’nin hazırladığı bir macunla şifa bulur. Hafsa Sultan binbir türlü bitki ve baharatla hazırlanan bu macunun herkese şifa dağıtması için kendi yaptırdığı Sultan Camii kubbe ve minarelerinden her yıl Nevruz günü halka macun saçılmasını diler.
Çocukluğumuzun rengarenk macunları kaybolmaya yüz tutan lezzetlerden.
Manisa, âdeta sürdürülebilir bahar uygulaması başlatmış. Mesir macunu şenlikleri eskiden Nevruz haftasındayken artık nisan sonunda yapılıyor. Soğuk hava ve bahar yağmurları yüzünden 23 Nisan’ı da kapsayacak şekilde nisan ayının son haftasında kutlanıyor. Elbette Nevruz gene kutlanıyor, sonra sıra 23 Nisan ve Mesir Macunu şenliklerine geliyor. Günlere yayılan etkinlikler konuk ülkelerin dans ekipleri, konserlerle sürüyor, Sultan Camii tepesinden macun saçma töreniyle sonlanıyor. Bu yıl 27 Nisan’daki mesir macunu töreni tam bir şenlikti. Yaşına başına bakmadan herkes yerlerde yuvarlanırcasına dakikalarca macun kapmaya çalıştı. Parklarda yankılanan müzikle tüm Manisa mesire yerine döndü.
Baharın en şen şehri
Manisa’da bahar kutlamaları bununla bitmiyor. Şimdi Hıdırellez için hummalı bir hazırlık var. Bugün (4 Mayıs 2025 Pazar), Ayni Ali Mahallesi’nde düzenlenen Hıdırellez kahvaltısında paylaşmanın, sohbetin ve komşuluğun sıcaklığı yaşandı. Yarın gece ise Cumhuriyet Meydanı, Hıdırellez ritüelleriyle renklenecek. Ateşler yakılacak, dilek ağaçları kurulacak, herkes dilek kartlarına umutlarını, hayallerini yazacak ve dilek ağacına bağlayacak. Gece boyunca dans ve müzik eksik olmayacak. Hıdırellez haftası 11 Mayıs Anneler Günü’nde konserle bitecek.
Görüldüğü gibi Manisa baharın en çok hakkını veren kent olma unvanını hak ediyor. Manisa Büyükşehir Belediyesi mart ayından mayıs ortasına kadar, Nevruz’dan 23 Nisan’a, Mesir Macunu Şenlikleri’nden Hıdırellez’e kadar ekinlikler düzenliyor. Mimar Belediye Başkanı Ferdi Zeyrek baharı “Dolu Dolu Festival” sloganıyla kutluyor. Rotanıza Manisa’yı işaretleyin, Hıdırellez’i asla es geçmeyin, dilek ağacına dileğinizi asmayı unutmayın!
41 kere maşallah!
Mesir Macunu Festivali rakamlarla da maşallah dedirtiyor. 485 yıldır süren şenlikte, on binlerce kişiye tam 8 ton mesir macunu dağıtılıyor. 12 farklı ülkeden konuklar geliyor. Macun içinde 41 çeşit baharat var. Rivayete göre yiyeni 41 çeşit dertten, ağrıdan, üzüntüden kurtarırmış. Coğrafi İşaret belgesindeki baharat listesi uzun: Haşhaş, havlıcan, hardal, funda, sinameki, hiyarşembe, tarçın, portakal kabuğu, limon kabuğu, muskat, mira, kişniş, safran, zalumba, kakule, karanfil, rezene, ısırgan, keçiboynuzu, meyankökü, ravent, sudan bamyası, keten tohumu, melisa, çörekotu, devedikeni, yenibahar, anason, kebabiye, darülfülfül, karabiber, beyaz biber, kuşburnu, zerdeçal, biberiye, sarıhalile, karahalile, vanilya, hayıt, üzüm çekirdeği, zencefil... Mesir macununu yapana da yiyene de 41 kere maşallah!