Günler uzarken gelen bahar sevinci

Gün ve gece eşitlendi, günler uzamaya başladı. Doğa canlanıyor, kırlar yeşilleniyor, ağaçlar tomurcuklanıyor. Bahar ekinoksu bütün kültürlerde şenlik nedeni oluyor, bahar bayramları özel yiyeceklerle kutlanıyor

Günlerin uzaması artık soğuk kış gecelerinin geride kaldığının işareti. Gün ışığı sevinç vesilesi. Baharın gelmesi insanlarda nasıl bir canlanmaya neden oluyorsa insanın içi kıpır kıpır olup aşklar filiz veriyorsa; doğa da coşuyor, yeşilleniyor, hayvanlar dünyası yenileniyor. Bahar demek, kuzuların doğması, hayvanların sütünün, tavukların yumurtlamasının bollaşması demek. Bahar bayramlarında başrolde yumurta var. Yumurta tüm kültürlerde ve dinlerde hayatın yeniden doğuşunu simgeliyor. Nevruz’dan Paskalya’ya tüm bahar bayramlarında boyalı haşlanmış yumurtalar tokuşturuluyor.

Nevruz farklı coğrafyaların sosyal, dinî ve kültürel etkilerini de içine alarak genişlemiş. Nevruz gelenek ve görenekleri ülkeden ülkeye değişse de ortak özellikler çok. Nevruz pek çok ülkede tek gün değil hafta boyunca kutlanıyor, hatta İran örneğinde olduğu gibi öncesinde bahar temizliği ile haftalara yayılabiliyor. Bütün kültürlerde bahar temizliği şart, evler dip köşe temizleniyor. Herkes temiz ve mümkünse yeni giysiler giyiyor. Mutlaka kırlara çıkılıyor, dertlerden kurtulmak ve arınmak için ateşin ve akarsuların üzerinden atlanıyor. Pek çok yerde buğday çimlendiriliyor, geçmiş yılın kuru meyve ve yemişleriyle birlikte sunuluyor. İran’da sofraya cam bir kâse içinde kırmızı süs balıkları konuyor, çünkü balık bereket simgesi. Hepsi baharla başlayan yeni yıl hoş gelsin, bollukla gelsin diye…

Paskalya kapıda

Önümüzdeki haftadan itibaren Hristiyanların Paskalya bayramı da kutlanacak. Batı dünyası için Paskalya bayramı bu yıl 31 Mart’ta başlayacak; Ortodokslar ise kendi takvimlerince bu yıl Hıdrellez zamanına denk geliyor, 5 Mayıs’ta kutlayacak. Rengârenk boyanmış yumurtalar, yumurta şeklinde şekerlemeler, çikolatalar, özel paskalya pastaları, kekleri, ortasına yumurta yerleştirilmiş Paskalya çörekleri pastane vitrinlerini süslemeye başladı bile.

Paskalya ile Nevruz arasındaki tek ortak simge yumurta değil. Nevruz zamanı özellikle Orta Asya ülkelerinde Paskalya çöreği gibi örgü çörekler, özel şekilli ekmekler yapılıyor. Paskalya için tıpkı Nevruz gibi buğday çimlendiren, sofrada mutlaka yeşillik bulunduran yerler var. Aslında bu paha biçilmez geleneklerin hepsi eski Şaman ve Pagan kültürlerin birbirlerinden etkilenerek nesilden nesillere aktarılmasıyla değişerek çoğalmış.

Nevruz milattan önce 7’nci yüzyıla dayandırılıyor. İnanışa göre, kadim Zerdüşt takviminin en kutsal günlerinden birine işaret ediyor. Paskalya ise çarmıha gerilen Hazreti İsa’nın yeniden doğuşu olarak kutlanıyor. Aslında temelinde yeniden doğan doğanın ta kendisi, doğanın uyanışı. Baharın dünyaya dönüşüyle birlikte iyiliğin kötülüğe ve sevincin kedere karşı zaferi kutlanıyor.

Nevruz bereketi

Nevruz kutlamaları, gelenekleri ve ritüelleri, 2009 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası listesine dâhil edilmişti. Türkiye’nin de dâhil olduğu listede Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Özbekistan ve Pakistan’la birlikte toplam 7 ülke vardı. Ancak Nevruz o kadar geniş bir coğrafyada kutlanıyor ki pek çok ülke liste dışı kalmak istemedi ve listeye dâhil olmak için başvuruda bulundu. 2016 yılındaki kabullerle Afganistan, Irak, Kazakistan, Tacikistan ve Türkmenistan eklendi ve Nevruz şenlikleri tam 12 ülkenin ortak kültürel mirası olarak tescillendi. Bu yıl Moğolistan da listeye eklenme sürecinde. UNESCO listesi tıpkı Nevruz kutlamaları gibi bereketi çağırdı, çoğaldıkça çoğaldı, neredeyse İpek Yolu üzerindeki tüm ülkeler Nevruz coşkusuna resmen katıldı.

Çikolata zamanı

Pek çok ülkede Paskalya kutlamaları için yumurta şeklinde çikolatalar yapılıyor. Ancak İtalya ve İspanya gibi ülkelerde, bu gelenek gerçekten çok önemseniyor ve âdeta heykel gibi çikolatalar yapılıyor. Hatta İspanya’da pasta şefleri arasında bir gövde gösterisi haline dönüşebiliyor. Elbette çikolata yumurtalar çocukların gözdesi. Küçücük yumurtalar yaldızlı kâğıtlara sarılıyor, kocaman yumurtaların içinden bazen oyuncaklar, bazen daha küçük çikolata yumurtalar çıkıyor. Bizde de Üstün Palmie vitrini çikolata yumurtalarla şenlenmeye başladı, İtalyan usulü olanları ise Eataly’de bulabilirsiniz.