Yaz demek karpuz demek

Yaz biraz da karpuz demektir. Karpuz kesilir kesilmez daha tadına bakmadan kokusu yeter, insanın içini bir ferahlık kaplar. Akraba olan salatalıkla karpuz ferahlık konusunda yarışırlar. Ama doğrusu bu ya tatlı dili, çarpıcı rengiyle karpuz yarışı hep önde tamamlar.

Eskiden karpuz kabuğu denize düşmeden yüzülmez denirdi. Gerçekten de yaz sıcakları bastırıp karpuz iyice tatlanmadan deniz suyunun tadı olmazdı. Artık mevsimler karıştı, uzak diyarlardan gelen karpuzlar mevsimi iyice şaşırttı. Gene de yaz demek karpuz demek. Yaz sofralarını karpuz olmadan düşünmek zor.

Karpuz Afrika kökenli. Libya çöllerinde 6 bin yıllık karpuz çekirdekleri bulunmuş. İlk karpuzlarda tatlılıktan eser olmadığı, hatta biraz acımsı bir tat taşıdığı sanılıyor. Hatta etinin rengi de fildişi beyazından sarıya değişen renklerde olabiliyormuş. Bugünkü tatlı karpuzların atasının Sudan’daki Kordofan karpuzu olduğu düşünülüyor. Bu karpuz Roma döneminde Akdeniz havzasına yayılmış, yayılırken de giderek tatlanmış. Rengi de giderek kızarmış, açık pembelerden başlayıp bugünkü gibi parlak bir kırmızı olmuş.

Karpuzun yayılma süreci de çok ilginç. Amerika’ya Avrupa kıtasından giden ilk bitkilerden biri. Florida’ya yerleşen İspanyolların 1576 gibi erken bir tarihte dahi karpuz yetiştirdiği kaydedilmiş. Zaman içinde Afrika kökenlilerin en sevdiği lezzet olmuş. Öyle ki karpuz Amerikan iç savaşında özgürlüğüne kavuşan Afrikalı kölelerin simgesi hâline gelmiş. Aynı zamanda ırkçıların siyahileri küçümsemek için kullandığı bir sembol olmuş.

İlginç bir şekilde karpuz hem Ukrayna’da özgürlük sembolü hem de Filistin’i destekleyenlerin bayrağı. 2022’de Rus-Ukrayna savaşının ilk taarruzuna sahne olan Kherson Oblastı Ukrayna’nın en büyük karpuz yetiştiricisiydi ve direnişin simgesi karpuz oldu. Bugünse Avrupa’da Filistin’e destek için Filistin bayrağı kullanılması pek çok yerde yasaklanıyor. Çare ise bir dilim karpuz resmi kullanmak. Yeşil-beyaz-kırmızı-siyah rengiyle Filistin bayrağını hatırlatan karpuz dilimi renkleriyle destekçilerin imdadına yetişiyor.

Karpuz kabuğu denize düşmeden

Karpuz kabuğu denize düşmeden yaz geldi sayılmaz demiştik. Karpuz kabuğu aslında denize düşmemeli, eğer küçük çocuklara eğlence diye karpuz kabuğundan gemiler yapılmıyorsa.  Çünkü reçelinden turşusuna her şeyi yapılabiliyor, hatta bazı yörelerde yemeği bile oluyor. Anadolu’da karpuz kabuğu böyle dönüştürülmüyorsa bile en azından hayvanlara yem olur, asla çöpe gitmez. Karpuz kabuğunun beyaz kısmı salatalık ya da kabak cinslerine benzeyen dokusuyla aslında sebze gibi pişirmeye çok müsait. Elbette sert yeşil kısmını kesmek şartıyla. İnce dilimler hâlinde doğranıp fasulye gibi zeytinyağlısı yapılabiliyor. Yeşil fasulye gibi şerit dilimler hâlinde kışlık kurutulduğu da oluyor. Sonra kışın etli yemeği yapılıyor. Tazesi ise İran mutfağından Hint mutfağına kadar geniş bir coğrafyada köri denilen yahni gibi bol baharatlı yemekleri yapılıyor. Kullanılan baharatlar farklı olsa da yöntem aynı. Yağda bazen sarımsak zencefil ikilisi, bazen de sadece soğan kavruluyor, karpuz kabuğu ve baharatlar ekleniyor, çok az su ilavesiyle yumuşayıncaya kadar kabak yemeği gibi pişiyor. Hintliler yağda çevirirken hardal ve kimyon tohumu koyuyor, sonra köri, garam masala ve acı biber gibi sıcak baharatlar ekliyor, böylece görece yalın bir lezzeti olan karpuz kabuğu bambaşka bir lezzete kavuşuyor, âdeta Hint şarkıları söylüyor.

Karpuz kabuğu reçeli

Karpuz kabuğunun yeşil sert kısmını tamamen kesin. Sadece beyaz kısmı ve biraz pembe etli kısmı kalsın. Tırtıllı bıçakla şekilli, küp veya baklava şeklinde ya da cam gibi olması için incecik dilimler hâlinde doğrayabilirsiniz. Çıtır bir doku istiyorsanız birkaç saat veya bir gece içinde bir çorba kaşığı kadar sönmüş kireç, çözdürülmüş kireçli suda bekletin. Süzdükten sonra 1’e 1 oranında şeker ve su ile hazırlanmış şurup ile kaynatın. Ya da karpuzun üstüne ağırlığından biraz az, örneğin bir kilo kabuk için 750 gram şeker koyun, suyunu salana kadar bekleyin ve birlikte kıvam kazanana kadar kaynatın. Reçel kıvama gelince suda çözdürülmüş bir tatlı kaşığı limon tuzu ekleyin ve son bir kere kaynatın. Baharat olarak geleneksel olarak karanfil kullanılır ama değişik bir lezzet için kibrit şeklinde doğranmış taze zencefil çok yakışır. Sapsarı bir reçel için zerdeçal, kıpkırmızı bir reçel için birkaç hibiskus çiçeği veya bir iki poşet kuşburnu çayı kullanabilirsiniz.