Deniz Kilislioğlu

Yine bir son dakika sürprizi olmazsa, yeni yılın ilk ziyaretçisi, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi olacak. Reisi, 4 Ocak’ta Türkiye’ye geliyor. Bir aylık gecikmeyle Ankara’da olacak Reisi ile konuşulacak en önemli başlıklar Gazze savaşı, bölgede artan İran etkisi ve Suriye olacak.

7 Ekim’de Hamas’ın saldırısının ardından İran’ın. bölgedeki gücünü tahkim ettiği bir gerçek. Etkisinin olduğu vekil gruplar üzerinden hem bölgedeki ABD gemilerini, güçlerini hem de İsrail’i tehdit ediyor. İran kontrolündeki Hizbullah “bölgede topyekûn savaşa” girme niyetinin olmadığını açıkça ifade etmişti. Ancak yine İsrail’in Lübnan sınırında yani burnunun dibindeki Hizbullah varlığı Tel Aviv’i hem askeri hem de mali olarak zorluyor. Zaman zaman çıkan çatışmalar yüzünden İsrail askeri dikkatini hep o noktada tutmak zorunda.

Yemen cephesi ise ABD’nin bölgedeki askeri gemilerini tehdit eden bir boyut kazanmış durumda. Sadece askeri değil, ticari gemilere dönük balistik füze

Geçen pazar günkü yazımı şu cümle ile bitirmiştim; “Filistin’i bölme İsrail’in planıydıysa, bu oyunu neden bozmadınız. Filistin halkının yaşadığı acıda bu bölünmüşlüğün hiç mi payı yok?” Bu, 20 yıla yakın süredir “birlik” olmak için müzakereler yürüten Filistinli grupların peşini bırakmayan bir soru.

Bu hafta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Macaristan dönüşü Filistinli iki grup arasında (El Fetih- Hamas) görüşmelerin yapıldığını söylemesi, birlik müzakerelerini yeniden gündeme taşıdı. Ben de “bu saatten sonra birliğin mümkün olup olamayacağını” Mustafa Barguti’ye sordum. Barguti, Filistin Ulusal İnisiyatifi Partisi’nin lideri ve hayatı boyunca El Fetih ve Hamas gibi ana iki akımdan farklı olarak “üçüncü yolu” savunan bir siyasetçi. Ayrıca, Hamas’ın 2006 yılındaki seçim zaferinden sonra ulusal birlik hükümeti kurma çabalarında El Fetih ile Hamas arasındaki müzakerelerde bulunmuş bir isim. Barguti ile

Ölüm, adım adım size yaklaşırken, üzerinize bombalar yağarken, kaleminize sarılıp duygularınızı satırlara dökebilir misiniz? Bu, herkesin yapabileceği bir şey değil ama Filistin Kültür Bakanı Atıf Ebu Saif başka türlüsünü bilmiyor. 2014’te İsrail saldırıları devam ederken yazdığı ‘Gazze günlükleri’ kitap olmuş, farklı dillere çevrilmiş, o dönemde ABD’nin önde gelen gazetelerinden New York Times’ta da yayımlanmıştı. 

Bakan Saif, 2014 ile kıyaslanamayacak kadar büyük bir vahşetin sergilendiği bu son İsrail saldırılarında yaşadıklarını yine yazdı. New York Times’ta yayımlanan yazının başlığı “Ölürken uyanık olmak istiyorum”du. Bu satırları ve bunları yazdıran psikolojiyi bu hafta kendisiyle konuştum. 

Söylediklerinin ayrıntılarına geçmeden, Atıf Ebu Saif’in hikayesini kısaca anlatayım. Dedeleri Yafalı olan Saif, 1948’de Nakba’da (Felaket) yerlerinden edilmiş bir ailenin torunu. Sürüldükleri Gazze Şeridi’nde Cibaliye mülteci kampında doğdu. Saif, siyasetçi ama aynı zamanda

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Katar dönüşünde İsveç’in NATO üyeliği ile ilgili ABD’ye çok dikkat çeken ama satır arasında kalan bir manşet verdi:

“Ben görevimi yaptım ama sizlerden de bir şeyler bekliyorum. Siz de F-16’lar konusunu eş zamanlı olarak kongrenizden geçirmelisiniz.”

Erdoğan ilk kez “eşzamanlılık” vurgusu yaptı, “F-16 ile ilgili süreç başlamadan” Ankara’nın adım atmayacağının sinyalini verdi. ABD ve diğer müttefik ülkeler için bu beklenmedik bir gelişmeydi; ama iki meseleyi irtibatlandıran ve konuyu buraya sıkıştıran da kendileriydi.

ABD bumerangı

İsveç ve Finlandiya NATO’ya resmi başvurularını Mayıs 2022’de yapmıştı. ABD ilk aylarda “İki konu birbirinden bağımsız!” diyordu. Ocak 2023’teyse pozisyonunu değiştirdiğinin mesajını, Türkiye-ABD Stratejik Mekanizma toplantısında verdi ve Ankara’ya açıkça “İsveç onayı olmadan Türkiye’nin F16’ları için Kongre’den onay alamayız” dedi. Hatta mart ayında ABD’yi ziyaret eden

Uluslararası kurumlarda uzun süre görev yapmış isimlerle, görev süreleri bittikten sonra konuşmak hem daha rahat hem de ufuk açıcı oluyor. Çünkü bilgilerini ve deneyimlerini çok daha açık, daha rahat dile getirebiliyorlar. Bu hafta o isimlerden biriyle, AB Komisyonu’nun eski Başkanı Jose Manuel Barroso ile konuştuk.

Barroso, 2004-2014 yıllarında AB Komisyonu Başkanı’ydı... Türkiye AB ile müzakerelere başladığında AB tarafındaki en yetkili isimdi. İki dönem başkanlık yapan Barroso -hakkını yemeyelim- Türkiye’nin adaylığıyla ilgili hep dikkatli ve pozitif bir söylem kullandı. Türkiye’nin tam üyelik sürecinin hiç kolay olmayacağını, reform adımların yetersiz olduğunu söylemekten çekinmedi, ama Türkiye ile AB arasında diyaloğun kopmaması gerektiğini de söyledi. Bugün de hâlâ aynı görüşte.

Aradan 18 yıl geçti. Ne Barroso artık o koltukta ne de Türkiye AB üyesi. Dahası ilişkilere ivme kazandırmak için hâlâ ‘yol haritası’ gibi formüller bulunuyor. O yol

■ “İsrail sınır polisi, 16 Ocak 2007’de, 10 yaşındaki kızımı okulu önünde vurdu, öldürdü. Abir 10 yaşındaydı. Savaşan bir asker ya da direnişçi değildi. Bu çatışmaya dair hiçbir şey bilmiyordu. O zaman ‘Benim evladım ölen son çocuk olsun’ dediğimi hatırlıyorum.” (B.Aramin) 

■ “4 Eylül 1997’de, Kudüs’te iki canlı bomba saldırısında ölen 5 kişiden biri de benim 14 yaşımdaki kızım Smadar’dı. Biz İsrailliler hep karşı tarafın kayıplarını biliyorduk, sevdiklerimizin zarar göreceğini düşünmüyorduk. Bir gün benim de onlardan biri olacağım aklıma gelmezdi.” (Rami Elhanan) 

Filistinli baba Bassam Aramin (55) ve İsrailli baba Rami Elhanan’ı (73) buluşturan, yaşadıkları ortak acı ama onları çocuklarını kaybetmiş binlerce babadan ayıran, o acıya rağmen “konuşabilmeleri.” 

25 yıldır arkadaş olan ve barış için ortak mücadele veren Aramin ve Elhanan ile, hafta başında konuştuğumda henüz geçici ateşkes haberi gelmemiş ve rehine takasları yapılmamıştı. Ama zaten iki isim de bu

İsrail’in Gazze’ye saldırıları 43 gündür devam ediyor. Son olarak Gazze’nin güneyindeki Zeytun mahallesinde bir okulu hedef alması, bu saldırıların Kuzey ile sınırlı kalmayacağını gösteriyor. Ayrıca İsrail Başbakanı Binyamin Nethanyahu’nun “İsrail’e bir tehdit oluşturmaması için, ordu, gerektiği sürece Gazze Şeridi’nin kontrolünü sürdürecek” demesi işgalin genişleyeceğini gösteriyor. Hedef “Hamas’ı bitirmek” ise, sonrasında Gazze’yi kim yönetebilir sorusuna Nethanyahu “El Fetih değil” diye net bir cevap da verdi.

Arap Birliği ve İslâm İşbirliği Teşkilatı’nın 11 Kasım’da Riyad’da yaptıkları toplantıda Hamas’ı dışlayarak Filistin Kurtuluş Örgütü’nü “Filistin’in tek meşru temsilcisi” diye nitelendirmesi dikkat çekiciydi. Küresel ve bölgesel güçlerin Filistin halkı için bir gelecek biçtiği ortada. Peki ama Filistinliler ne düşünüyor?

Yıllardır dört bir tarafından kuşatılmış, ambargo altında bir bölge

Hamas’ın 7 Ekim’deki saldırısından sonra İsrail’in başlattığı Gazze operasyonu katliam şeklinde devam ediyor ve ölü sayısının 11 bini geçtiği bu katliam durdurulamıyor. Bu tabloya karşın Arap ve İslâm dünyası ortak bir tutum sergileyemiyor. Ancak bu süreçte soydaş, dindaş hatta komşu bile olmamalarına rağmen Latin Amerika’da bazı ülkeler çok daha anlamlı bir duruş sergiliyor. Bolivya, Şili, Honduras, Kolombiya gibi ülkeler bu saldırılar sonrasında İsrail’le diplomatik ilişkisini ya kesti ya da büyükelçisini geri çağırdı.

Peki, binlerce kilometre uzaktaki kıtada bu ülkeleri Filistin davasında birleştiren sadece ABD karşıtlığı mı? Hayır. Filistin aslında ideolojik ve tarihsel olarak Latin Amerika’ya çok yakın. Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Esra Akgemci, bunda hem “çoğunlukla solcu hükümetlerin iktidarda olmasının” hem de “Latin Amerika’nın yaklaşık bir milyon Filistinli göçmene ev sahipliği yapmasının” payı olduğunu belirtiyor. Akgemci, “Sömürgeciliğe