Dr. Demet Erciyes

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı giderek büyüyen önemli bir sorun haline gelmeye başladı. Bu sorun geçenlerde ulusal ve uluslararası uzmanların katıldığı ‘Bağımlılık ve İyileşme’ başlıklı sempozyumda detaylı bir şekilde ele alındı. Sempozyumun bilimsel kurul başkanlığını yürüten ve Türkiye’nin bu konuda önde gelen uzmanlarından Prof. Dr. Kültegin Ögel’in görüşlerini sizinle de paylaşmak istiyorum.

- Artık teknoloji çağındayız. Herkesin cep telefonuyla yaşaması normal kabul ediliyor. Hesap makinesi, takvim, dergiler, haberler, bankalar, daktilo, oyunlar vb. hepsi cep telefonuna taşındı. Tüm bunlara harcadığımız zamanı düşündüğünüzde, cep telefonumuzla geçirdiğimiz zaman da anlamlı geliyor.

- Ama her şeyde olduğu gibi bunun da bir sınırı var. Peki bunun sınırı nedir? Sınır, psikososyal işlevlerimizdir. Yani, yaşamsal işlevlerimiz bundan etkileniyor mu? Örneğin cep telefonuna bakmaktan ders çalışamamak, arkadaşlarla buluşamamak, işe gitmemek vb.

- Öte yandan; zarar vermesine rağmen kullanmaya devam etmek, kontrolü elden

Çin tuzu olarak bilinen “monosodyum glutamat” (MSG) bir tür sodyum tuzudur. Özellikle restoranlar ve hazır gıda üreticileri, Çin tuzunu yemeklerin lezzetini arttırmak amacıyla kullanırlar. Bu tat, etlerde, peynirlerde, deniz ürünlerinde ve bazı sebzelerde doğal olarak bulunur. Çin tuzu, bu doğal lezzetleri taklit etmek veya güçlendirmek için kullanılır. Böylece ucuz olan bu tuzu kullanarak yemeklerde kullanılan et, baharat ve diğer malzemelerin miktarını azaltarak maliyetleri düşürmek de mümkündür.

Çin tuzu, restoranlar dışında gıda endüstrisinin birçok alanında kullanılır. Çorbalardan hazır yemeklere, atıştırmalıklardan işlenmiş etlere kadar pek çok üründe yer alır. Bunun yanında, özellikle Asya mutfağında ve Çin yemeklerinde daha yaygın olarak kullanılsa da dünya genelindeki pek çok restoran ve gıda üreticisi de bu bileşiği tercih ediyor.

Monosodyum glutamatın dünya çapında popülerliği 20. yüzyılın başlarından itibaren artmış. Tuzun adı Çin tuzu ama ilk keşfeden kişi

Uykusuzluk sağlığımızı hem ruhsal hem de bedensel olarak olumsuz yönde önemli derecede etkiliyor. Sağlığımıza ek olarak iş ve okul hayatımızı da aynı şekilde etkilemekte. İyi bir uyku için ortam ısısının da önemli derecede etkileyici bir faktör olduğuna dikkat çekmek istiyorum. Vücut sıcaklığımız, sirkadiyen ritme bağlı olarak gün içinde değişiklik gösterir ve gece uykuya dalarken doğal olarak düşer. Bu düşüş, melatonin salınımını artırarak uykuya dalmayı kolaylaştırır. Ancak, uyuduğumuz ortamın sıcaklığı bu süreci etkileyebilir ve uyku kalitesini doğrudan belirleyebilir.

Uyku ve soğuk arasındaki ilişki

Soğuk bir ortam, vücut sıcaklığının doğal olarak düşmesine yardımcı olabilir ancak aşırı soğuk, ters etki yaparak uykuya dalmayı zorlaştırabilir.

- Serin ortam uykuyu kolaylaştırır: Araştırmalara göre, uyku için ideal oda sıcaklığı 16-19°C arasındadır.

- Aşırı soğuk uykuyu bozabilir: Eğer oda sıcaklığı 12°C’nin altına düşerse, vücut ısısını korumak için titreme refleksi devreye girer ve kaslar kasılmaya başlar. Bu da hem uykuya dalmayı zorlaştırır hem de sık

Elektronik sigaranın son zamanlarda özellikle de gençler arasındaki yaygın kullanımı bir kardiyolog olarak beni epey endişelendiriyor. Bu kötü alışkanlığın akciğerlere olan zararının yanı sıra kalp damarlarına da büyük zararı var. Gelin önce elektronik sigaranın ne olduğuna ve neler yaptığına bir bakalım.

Elektronik sigara nedir?

Elektronik sigara (e-sigara), likit halindeki nikotini ısıtarak buharlaştıran ve solunmasını sağlayan bir cihazdır. Geleneksel sigaralara kıyasla daha az zararlı olduğu iddia edilse de, bilimsel araştırmalar elektronik sigaraların ciddi sağlık riskleri barındırdığını gösterir. Özellikle gençler arasında hızla yayılması, sigara bağımlılığına giden yolu açması ve uzun vadeli zararları nedeniyle büyük bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.

Gençler arasında neden yaygın?

1. Pazarlama stratejileri ve cazip tasarım:

Elektronik sigara firmaları ürünlerini genellikle modern, şık ve teknolojik cihazlar olarak tanıtıyor.

Kalem, USB bellek gibi görünen tasarımlar sayesinde dikkat çekmeden kullanılabiliyor.

Soğuk algınlığı, üst solunum yollarını etkileyen, genellikle burun ve boğazda rahatsızlıklara yol açan, viral bir enfeksiyondur.

Bu hastalık, çoğunlukla rinovirüsler ve diğer soğuk algınlığına yol açan virüsler tarafından tetiklenir. Yıl boyunca görülebilir ancak özellikle kış aylarında daha sık rastlanır. Bağışıklık sistemi zayıfladığında, kalabalık ortamlarda bulunulduğunda veya hijyen kurallarına dikkat edilmediğinde bulaşma riski artar.

Soğuk algınlığı belirtileri

Sık hapşırma, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, boğazda kaşıntı, yutkunurken ağrı, baş ağrısı, yorgunluk, halsizlik, kuru öksürük, hafif ateş.

Soğuk algınlığından nasıl korunulur?

- Hijyen kurallarına dikkat edin:

Geçen hafta glikasyonun ne olduğundan ve glikasyon son ürünleri (AGEs - Advanced Glycation End Products) oluşumunun vücudumuzdaki hücrelerin işini bozduğundan, iltihaplanmayı ve paslanmayı tetikleyerek dokulara zarar verebildiğinden bahsetmiştik. Gelin bunu önlemek için neler yapabiliriz bir bakalım.

1. Kan şekeri kontrolü:

Kan şekerini normal aralıklarda tutmak için düzenli glisemik kontrol yapılmalıdır.

Diyabeti olan kişiler, ilaçlarını düzenli kullanmalı HbA1c hedeflerini takip etmelidir.

2. Sağlıklı beslenme:

Azaltılacaklar: Şeker, rafine karbonhidratlar, işlenmiş gıdalar ve kızartmalar gibi yüksek sıcaklıkta pişirilmiş yiyecekler.

Artırılacaklar: Lif açısından zengin gıdalar, sebzeler, meyveler, tam tahıllar, sağlıklı yağlar ve protein kaynakları. Antioksidanlar ve vitaminlerden zengin dengeli beslenme...

Düşük glisemik indeksli gıdalar: Kan şekerini hızlı yükseltmeyen gıdalar tercih edilmelidir.

Glikasyon, vücuttaki glukoz, fruktoz gibi şeker moleküllerinin proteinlere, lipitlere veya DNA’ya enzimatik olmayan bir şekilde bağlanmasıyla oluşan bir kimyasal reaksiyondur. Bu süreç, özellikle kan şekerinin yüksek olduğu durumlarda hızlanır ve hücrelere zarar verebilecek ileri glikasyon son ürünlerinin (AGEs - Advanced Glycation End Products) oluşumuna neden olur. AGEs, hücresel işlevleri bozar, iltihaplanmayı artırır ve oksidatif stresi yani paslanmayı tetikleyerek dokulara zarar verebilir.

Damar sağlığı için neden risklidir?

1. Elastikiyetin azalması: AGEs, damar duvarındaki örneğin kolajen gibi proteinlerle etkileşime girerek damarların elastikiyetini azaltır. Bu, damarların sertleşmesine yani ateroskleroza yol açabilir.

2. Oksidatif stres (paslanma): AGEs, reaktif oksijen türlerinin üretimini artırarak oksidatif stres oluşturur. Bu durum damar iç yüzeyindeki endotel hücrelere zarar verir ve damar tıkanıklığı riskini artırır.

3. İltihaplanma: AGEs, bağışıklık hücrelerini aktive ederek kronik iltihaplanmayı tetikler. Bu, damar yapısının bozulmasına katkıda bulunur.

4.

Kalp damarlarının pıhtı ile tıkanması özellikle pandemi sonrasında çıkan tartışmalarda ön plana çıktı. Gelin nasıl önlem alabiliriz bir göz atalım.

1. Sağlıklı yaşam tarzı benimsemek:

Dengeli beslenme:

Damar sağlığı için doymuş yağlardan ve trans yağlardan kaçının.

Sebze, meyve, tam tahıllar ve Omega-3 açısından zengin besinler tüketin.

Tuz tüketimini sınırlayarak tansiyonu kontrol altında tutun.

Düzenli egzersiz: