Filiz Aygündüz

1993’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü ilk defa Afrika kökenli Amerikalı bir kadın yazar kazandı. Akademi, yaratıcı gücü ve şiirsel anlatımının damga vurduğu romanlarında Amerikan gerçeğinin yadsınamaz bir yönüne hayat verdiği için bu ödülü aldığını açıkladı. Söz konusu gerçek Amerikan ırkçılığı altında her türlü mezalimden payını almış siyahların yaşadıklarıydı. Yazarın adı Toni Morrison’dı. 5 Ağustos 2019’da kaybettik Morrison’ı. O dönem bu köşede yazdığım yazıda “Nobel konuşmasında ‘Ölüyoruz. Hayatımızın anlamı bu olabilir. Ama dil ‘kuruyoruz’. Hayatımızın değeri ise bu olabilir’ demişti. Bir dil kurmak. Bunu öğrendiğim yazarların başında gelen Morrison’a hem bu yüzden hem de kitapları sayesinde hayatıma, kadın ve yazar olma bilincime kattığı değerler için teşekkür ederim” diye yazmıştım. Edebiyat ailemin en kıymetli üyelerinden biriydi Toni Morrison. Kan bağına ihtiyacımız yoktu. Siyahların yaşadığı zorlukları, Amerikan ırkçılığını, kadının varoluş

Molière’in “Cimri”sini ilk kez üniversite yıllarımda İstanbul Devlet Tiyatrosu’nda izlemiştim. Tiyatro tarihinin en önemli eserlerinden biri, bildiğiniz gibi. 1668’de yazılmış. Aynı yıl sahneye koyulmuş. Hatta Cimri karakteri olan Harpagon’u da kronik öksürük krizleri içinde Molière oynamış. Paris burjuvazisinin parayla ilişkisini eleştirmek üzere kaleme alınan oyun, zenginlerin para hırsını hicveden, para tutkuları nedeniyle değerlerini kaybetmiş, kendisine yabancılaşmış insanları anlatan bir kara mizah örneği. 

Cimrilik bir tür kişilik özelliği. Duygusal cimrilik, sosyal cimrilik ve psikopatik cimrilik gibi türleri var. Cimri insanlar hayata karşı ağır bir güvensizlik içindeler. Kendilerini güvende hissetmek için tek araçları para. Bu nedenle ihtiyaçlarından çok daha azını harcıyorlar. Harcama yapmak onları sıkıntıya düşürüyor zira. Durumlarını eleştirenlere karşı savunmaları da hep aynı: Ben cimri değilim, tutumluyum. Oysa ikisi farklı kavramlar.

Cimrilerin parasını muhafaza etmek için başvurdukları

Amerikalı yazar, eleştirmen, sinemacı, tiyatro yönetmeni, aktivist. 20. yüzyılın en saygın düşünürlerinden biri. Daniel Schreiber’in deyişiyle, “entelektüel bir ikon”. Bu tanımlamaların hepsi muhteşem bir yazarı anlatır: Susan Sontag. Türkiye onu “Bir Metafor Olarak Hastalık” adlı kitabıyla tanıdı. Ardından “Ben, Vesaire” adlı öyküleri yayımlandı. Onları diğer kitapları izledi. Bu kez Epsilon Yayınları’ndan Ayça Sabuncuoğlu’nun çevirisiyle çıkan “Daima Susan” adlı biyografisiyle karşımızda Sontag. Kitabın yazarı Sigrid Nunez. Amerikalı bir yazar. Türkçeye tek kitabı çevrilmiş. Adı “Dost”. Bugün 70 yaşında olan Nunez, Columbia Üniversitesi’nde Güzel Sanatlar Yüksek lisansını bitirdikten sonra henüz 25 yaşında umut vaat eden genç bir yazarken tanışıyor 43 yaşındaki Susan Sontag ile. Sontag’ın keskin zekâsı ve denemeleriyle efsanevi bir kişiliğe dönüşmeye başladığı yıllarda.

Nunez ve David

Nunez bir süre Sontag’ın asistanlığını yaptıktan sonra yazarın oğlu

Venedik’te aldığı Altın Aslan’ın yanı sıra, pek çok festivalde çok sayıda ödül kazanan “Nomadland” son olarak geçen hafta En İyi Yönetmen ve En İyi Drama Filmi dalında Altın Küre’nin de başını döndürdü. Daha önümüzde Oscar var. Oradan da haklı ödüllerini alacağına neredeyse kesin gözüyle bakılıyor. Biz filmi 39. İstanbul Film Festivali kapsamında, filmekiminin sadece iki gösteriminde izleyebildik. Pandemi nedeniyle salonları doldurması için biraz daha bekleyeceğiz gibi.

“Nomadland”, Jessica Bruder’in “ Surviving America in the Twenty-First Century/Yirmi Birinci Yüzyılda Amerika’da Hayatta Kalabilmek” adlı kitabından Chloe Zhao tarafından sinemaya uyarlandı. Başroldeki Fern karakterini ise sinema dünyasının en iyi oyuncularından biri olan ve bu filmde de hayranlık uyandıran Frances McDormand canlandırıyor. Film boyunca, filmin derdini ifade eden hikâyeler anlatıyor yüzüyle. Bir bakış, bir gülümseme, bir mimikle...

Peki, kim bu Fern?

Fern, kocası Bo ile mutlu bir hayat süren, 60

Bir kitabı yazarının hayat hikâyesini bilerek okumak, okuma deneyimini zenginleştirir. Yaşar Kemal’in Çukurova’yla ilişkisini biliyorsanız, romanlarından daha büyük bir haz duyarsınız. Orhan Pamuk’un Nişantaşı’yla bağını bilenler için “Masumiyet Müzesi” daha derin anlamlar kazanır. Sevgi Soysal’ın siyasi duruşu “Yenişehir’de Bir Öğle Vakti”ni daha anlamlı kılar. Nâzım’ın trajik yaşamını bilmeden şiirlerine tam nüfuz edemezsiniz. Aynı şey Dostoyevski ve romanları için de geçerli. Örnekleri çoğaltmak mümkün. Simone de Beauvoir, Marguerite Duras, Iris Murdoch, Anais Nin, Bronte Kardeşler, Sylvia Plath, Toni Morrison... Bu şahane kadınların şahane romanlarının gerisindeki hayat hikâyeleri sözgelimi... Bilmeden olmaz. Yalınkat kalır okumanız. Bu nedenle, biyografi, otobiyografi, günlük, anı gibi türler çok önemlidir.

Seray Şahinler’in yazdığı, Doğan Kitap’tan çıkan “Ağabeyim Orhan Veli” bu bağlamda çok kıymetli bir kitap. İtiraf etmeliyim, Orhan Veli hakkındaki

Salı günüydü. Sabah yürüyüşü için evden çıktım. Kulağımda kulaklıklar, Doğan Cüceloğlu podcast’lerinden birini dinleyerek yürümeye başladım. Şişli, Osmanbey derken, Harbiye sokaklarına kadar uzandık Doğan Hoca ile. İnsanın kendisiyle kurduğu ilişki üzerine konuştuğu eski bir podcast’ti dinlediğim. Her adımıma bir bilgi eşlik etti durdu yürüyüş boyunca. Konuşmasının bir yerinde “Kalbim iyi, zihnim berrak; mutluyum” diyordu. “Aman hocam, sağlığınız daim olsun” dedim içimden. Kafamda podcast’ten kalan üzerinde düşünülmesi gereken konular ve sorularla eve döndüm. Aradan iki saat geçti geçmedi, bir mesaj geldi telefonuma: “Doğan Hoca’yı kaybettik”. Ama nasıl olur? Daha sabah bir buçuk saat onu dinledim. Sanki bu ölmemesi için bir mazeretmiş gibi. Bir ateştir düştü içime, tarif etmesi zor.

Okuduğum kitapları geçti gözümün önünden. Yüksek lisansta psikolojiye giriş ders kitabımız olan, hocanın yazdığı “İnsan ve

14 Şubat Sevgililer Günü ile ilgili birçok rivayet var. Bunların en bilineni ve kabul göreni MS 3. YY’a dayanıyor. Dönemin Roma İmparatoru Claudius II, ordusunu güçlendirmek için genç erkeklerin evlenmesini yasaklıyor. Aziz Valentine bu yasağa karşı gelip gizli nikahlar düzenleyerek gençleri evlendirmeye devam ediyor. Claudius bu ihaneti affetmiyor ve  Aziz Valentine’ı M.S. 270 yılında 14 Şubat’ta idam ettiriyor. Sevenleri birbirine kavuşturan bu azizin anısına 14 Şubat Sevgililer günü olarak kutlanıyor. Aşk adına tatlı bir saygı duruşu gibi görünüyor değil mi? Ama tabii aradan yüzyıllar geçiyor ve 14 Şubat ticari meta kaynağına dönüşüyor. Yılın en çok alışveriş yapılan aylarından biri haline geliyor şubat. Çiftler arasında evlilik yıldönümü, doğum günü kutlamaları kadar önem kazanıyor. Önemin göstergesi de şık bir hediye tabii. O kadar abartılıyor ki durum, sevgililer gününü unutmak ayrılık sebebi bile olabiliyor günümüzde. Sevenleri kavuşturmak için

Can Yayınları yeni bir roman serisine başladı. Adı “Klasik Kadınlar”. Bu seride “Dünya edebiyatının usta kalemlerinden, toplumsal yaşam dinamiklerine ve kadına bakışı değiştiren hikâyeler” yer alıyor. Bunlar edebiyat tarihinde çığır açmış klasik eserler. Devamının da geleceğini umduğum Klasik Kadınlar dizisi kapsamında yayımlanan kitaplar şöyle: “Jane Eyre” (Charlotte Bronte), “Madam Bovary” (Gustave Flaubert), “Eugenie Grandet” (Honore de Balzac), “Moll Flanders” (Daniel Defoe), “Aşk ve Gurur” (Jane Austen), “Uğultulu Tepeler” (Emily Bronte), “Son İnsan” (Mary Shelley), “Sicilya’da Bir Aşk Hikâyesi” (Anne Radcliffe).

Edebi şölen fotoğrafı

Utku Lomlu’nun hazırladığı şahane kapak tasarımlarıyla kütüphanede yan yana durduklarında edebi bir şölenin fotoğrafı gibiler. Çoğunu okuduğum halde, her birini yeniden okumakta kararlıyım. Kitaplar farklı yaşlarda okunduklarında farklı şeyler söyler okura. Bu serinin de bugün okuduğumda bana öğretecekleri var biliyorum.

Hal böyle