Filiz Aygündüz

İkinci Dünya Savaşı’ndan yeni çıkmış Paris... Alman işgali sona ermiş. Bunu kutlamak için bir araya gelen Paris entelijansiyasının buluşmasıyla açılıyor Simone de Beauvoir’ın Goncourt Ödülü’nü almış romanı “Mandarinler”. 924 sayfalık bir rüya. Hiç uyanmak istemediğim. Son bir haftam onunla geçti. Yıllardır okuma listemde bekler dururdu ama bir türlü fırsat bulamamıştım. Nihayet geçen hafta Alfa Yayınları’ndan çıkan yeni baskısını görünce daha fazla ertelemek istemedim. Meğer nasıl bir edebi lezzetten mahrum bırakmışım kendimi onca yıl.

Kadın kimliğimin oluşmasında mihenk taşı saydığım “İkinci Cins” serisiyle başladı Simone de Beauvoir okumalarım. Genç kızlıktan olgunluk çağına uzanan. İçinde varoluşçu felsefe, feminizm olduğu halde kapaklarında utanç verici seksi kadın fotoğrafları vardı o kitapların. Neyse ki sonra kapaklara Beauvoir’ın fotoğrafları konularak bu kapak rezaletine son verildi. Bertan Onaran’ın nefis çevirisinin tadı ise hâlâ damağımdadır. Denemeler, anılar

Edebiyat tarihinin skandallar kraliçesi olarak bilinse de Proust’a göre Fransa’nın en önemli kadın yazarı. Ayakları üzerinde durabilen, yalnızlığıyla barışık kadınları, onların aşk ve cinsellikle ilgili sorunlarını kaleme alan. Kadın özgürlüğü için verilen mücadelenin en sivri figürlerinden biri: Sidonie Gabrielle Colette! Colette’in 81 yıllık yaşamının ilk 32 yılına denk düşen dönemini anlatan Wash Westmoreland imzalı biyografik film “Colette” bu hafta vizyona girdi.

Colette’in 19 yaşıyla başlıyor film. Güney Fransa’nın taşra kasabalarından Saint Sauveur’de doğan, köylülerin saçlı kız diye çağırdığı, iki örgülü, kırlarda dolaşan böğürtlen toplayan genç bir kız. Bir yıl sonra ünlü eleştirmen ve yazar Willy ile evlenip sığamadığı kasabasından kurtularak hayallerinin şehri Paris’e yerleşiyor.

Willy, seçtiği hayalet yazarlara kendi adıyla roman yazdıran biri. Kendisine yazdığı mektuplardan Colette’in yazı kabiliyetini fark edip bu kez hayalet yazarı olarak Colette’i seçiyor. “Claudine” adında bir romana başlıyor Colette. Öyle bilinçli bir yazarlık değil, maddi sıkıntılarını hafifletmek için kocasına verilmiş bir destek olarak algılıyor bunu. Kitap basılır basılmaz büyük ses getiriyor.

Erol Evgin 50’nci Sanat Yılı Türkiye Turnesi kapsamında ilk konserini çarşamba akşamı Harbiye Açıkhava’da verdi. Konserin izleyicilerinden biri de Evgin’in torunu Ozan’dı

Çarşamba akşamı ilk gençliğimle randevum vardı Açık Hava’da. Yalnız da değildim üstelik. Benim gibi 50’ye merdiven dayayanlar, merdiveni ortalayanlar, şahane 40’larını sürenler... 20-35 yaş grubu... Son olarak da üç sıra ötemde oturan 10 yaşında yakışıklı bir çocuk. Ozan. Senin ne işin var burada? “Dedemi izlemeye geldim” diyor. Erol Evgin’in torunuymuş meğer. Sohbet ediyoruz biraz. Sonra orkestra yerini alıyor.

‘Bir tanem söyle canım’

Sahnedeki barkovizyondan Erol Evgin’in 50 yılı geçiyor. Albümler, konser kayıtları, fotoğraflar, Ses dergisi kapakları... Pürdikkat izliyor Ozan. Ben de.

8 yıl 3 gün süren dev bir aşkın kahramanları, Çiğdem Talu/Melih Kibar ikilisinin “Deli Divane”siyle başlıyor konser. Yaşını başını almış gençliklerimiz Erol Evgin’in dupduru sesiyle sahnede. Hemen ardından “Söyle Canım” başlıyor: “Bir tanem söyle canım, ne dilersen dile benden”... Açık Hava bu ikinci şarkıda gençlerin deyişiyle ‘yıkılıyor’. Aman nasıl bir eşlik etme. Şarkısını söylemek kolay. Sevdiklerinin yüzlerine de

Hayatın akşam vakitleri. Yaş kemale ermiş. Gençlik bir kuş idi uçtu da tutamadım demeler. Aynanın sırlarının dökülmeye başlaması. Geride kalan koltuklar, mevkiler, parlak başarılar. Çok dramatize etmekten yana değilim ama o akşamların dokunaklı bir tarafı da yok değil. İnsanın zamana direnememesinde hafif hüzünlü bir yan var. Panzehiri ise sağlam dostluklar aslında. Bunu bu hafta gösterime giren “Laurel ile Hardy”yi izlerken bir kez daha fark ettim. Dünyanın en iyi komedi ikilisi Stan Laurel ve Oliver Hardy. 80’li yıllardaki çocukluğumun en komik ikonları. Ama ne çok eğlenirdim onları izlerken. Konuşmalarına bayılırdım. Ünlü seslendirme sanatçısı Ferdi Tayfur’un onları seslendirdiğini bilmeden. Galiba da Laurel’i daha çok severdim. Sıska olanı. Daha nahifti, duygusaldı, insanda şefkat uyandırıyordu. Yol arkadaşlıkları da çok hoşuma gidiyordu. İşte az önce sözünü ettiğim film, bu arkadaşlığın son dönemlerinin hikâyesi. Filmin başında 1937 yılındayız. Bütün dünya onların filmlerini izliyor. Birlikte 106 filmde rol almışlar. Zirvedeler. Sinemalarda insanlar gülmekten kırılıyor. Şöhretleri almış başını gidiyor.

Birkaç sahnenin ardından 16 yıl sonraya uzanıyoruz. Yıl 1953. Artık ikisi

14 Haziran’dan bugüne vizyonda Tarkovski rüzgarı esiyor. Sinema tarihinin en önemli yönetmenlerinden Andrei Tarkovski’nin üç yapıtı birden Başka Sinema salonlarında gösterime girdi: “Solaris”, “Stalker” ve “The Mirror”. Şiirsel sinemanın şairi Tarkovski’yi beyazperdede izlemek için büyük fırsat. İnsanın anlam arayışını beyazperdeye en iyi yansıtan yönetmenlerden biri olan Tarkovski’nin sinemasını kavramak ya da hafızamızda temize çekmek için en iyi üç seçim bu filmler.

Felsefi bilimkurgu denince akla gelen ilk filmlerden biri olan “Solaris”te geniş okyanuslarla çevrili bir gezegenin çevresinde bulunan Solaris adlı uzay istasyonunda görevli psikolog Kris Kelvin’e odaklanırız. Kendine ait bilinci olan bir gezegendir Solaris. Ağırladığı ‘dünyalıların’ zihinleriyle oynama, bilinçaltlarını yüzeye çıkarıp ete kemiğe büründürme kudretine sahiptir. Psikolog Kelvin, gizemli yapısını çözmek için gittiği Solaris’te kendisi de açıklayamayacağı birtakım deneyimler yaşar. Ölmüş karısı Hari ile karşılaşmak gibi. Ki bu karşılaşma onu bir vicdan muhasebesine de sürükler. Geçmişiyle yüzleşmek zorunda kalır. Yaşananın ne kadarı gerçek ne kadarı halüsinasyondur, aslında gerçek nedir sorusu dolaşır

Cemal Süreya’nın 83 yaşındaki kız kardeşi Perihan Bakır 15 Haziran’da Everest Yayınları’ndan çıkacak olan ‘Size Nefesimi Bırakıyorum’ isimli kitapta abisini anlattı. Kitabı Bakır’ın kızı Güzin Tanyeri kaleme aldı...

“1931 yılında doğdum. 1937 yılında annem öldü. 1944 yılında Dostoyevski’yi okudum, o gün bugün huzurum yoktur. Biyografim bu kadar” demişti Cemal Süreya, Doğan Hızlan’ın kendisiyle yaptığı bir röportajda. Çok daha fazlasıydı elbet. 1990’da ölümünden sonra onunla ilgili çok sayıda biyografik yazı ve kitap yayımlandı. Ama bunların belki de en özeli 15 Haziran’da Everest Yayınları’ndan çıkacak: “Size Nefesimi Bırakıyorum”. Süreya’nın 83 yaşındaki kız kardeşi Perihan Bakır abisini anlattı, Bakır’ın kızı Güzin Tanyeri kaleme aldı kitabı.

Eş, dost, akraba, yakın arkadaşlar... Hepsi tamam, hepsi bilir bizi. Ama sanırım bizi en iyi bilenler kardeşlerimizdir. Çocukluk hikâyelerimizi, nasıl bir yaşam sürdüğümüzü, yerle yeksan olduğumuz zamanları, havalara uçtuğumuz anları, kimselere gösteremediğimiz kırgınlıklarımızı, zaaflarımızı, hatta bazen anne babalarımıza bile... Sahici hikâyelerimiz onlarda saklıdır. Bu bilgiyle okudum kitabı. Ama öte yandan kardeş kardeşi kayırır, ki bu da

Askeri yargıç mahkemede sorar Sevgi Soysal’a: “Ne iş yapıyorsun?” Soysal, “Yazarım” diye cevap verir. Yargıç kâtibe döner: “Yaz kızım, ev kadını”. Kadından yazar olmaz diye düşünülen darbe günlerinden bugüne çok şey değişti elbet. Kadından yazar da olur, yönetmen de, yargıç da, CEO da... Artık bu kabulün tartışılacak tarafı yok. Ama ne yazık ki hâlâ pek çok meslekte, o mesleği yapan kadından söz edilirken, ille de ‘bir kadın’ vurgusu yapılmaya devam ediyor. Aslında bir isim olan ‘kadın’, meslekler söz konusu olduğunda sıfat halini alıyor; kadın yazar, kadın yönetmen, kadın ressam... Cinsiyetini bir sıfat olarak taşıyan kadın, çalıştığı alanlarda, sırf bu yüzden pek çok zorlukla karşılaşıyor.

Aynı üniversitede sinema bölümünde master öğrencisi olan Merve Bozcu ve Su Baloğlu da bu hafta vizyona giren “Onun Filmi” adlı belgeselde bu konuya sinema perspektifinden bakıyor. Bozcu ve Baloğlu, belgeselde, Türkiye sinemasındaki yönetmen kadınların ilk filmlerini yapma tecrübelerini anlatıyorlar. Film yapma deneyimlerini, bu süreçte verdikleri mücadeleleri Bilge Olgaç’tan Türkan Şoray’a, Biket İlhan’dan Işıl Özgentürk’e, Yeşim Ustaoğlu’ndan İlksen Başarır’a pek çok film yönetmiş kadınlarla

On beş hadi bilemedim on altı yaşlarında olmalıyım. Nişantaşı Kız Lisesi’nde okuyorum. Bütün kızlar onu konuşuyor. Teşvikiye Camii’nin önündeki tezgâhta kitap satan çocuğu. Adı Nejat’mış. Acayip yakışıklıymış. Bir gün servisle caminin önünden geçerken görüyorum onu. Arkasındaki camide cenazeler kaldırılırken, avludan birer ikişer çıkan insanlar hayatın anlamını sorgularken, o hayata anlam arayanların en büyük ilacı olan kitapların arasında duruyor. Ve evet yakışıklı. İnce, uzun, karizmatik... 72’li, benden bir yaş küçük. Cağaloğlu Anadolu lisesi öğrencisi. İhtimal, aile bütçesine katkıda bulunmak derdi yahut onlara yük olmadan harçlığını çıkarmak. Ben o sıralar bizim mahalleden Necip’i seviyorum. Gözüm ondan başkasını görmüyor. Arada sokakta karşılaşıyoruz, arkadaş çevresinde. Birbirimize haberler gönderiyoruz. 30 yıl öncesinden bahsediyorum. Bir pastanede oturup muhallebi yemişliğimiz bile yok. Platonikten hallice, adına ilişki denemeyecek, masumane bir şey. Necip’in kitap okuma seviyesi Teksas Tommiks düzeyinde. Olsun, seviyorum yine de onu ben. Ama Nejat’tan da etkilenmemek mümkün değil. Yakışıklı bir adam ve kitap... O kadar çok yakışıyorlar ki kitapla birbirlerine. Çayla