Olayların içinden Ayşe Hanım Teyzeme önce dalganın nereden çıktığını anlattım. "Ayşe Hanım Teyzeciğim" dedim, "ABD'de konut fiyatları balon yaptı. Konut fiyatındaki artışın devam edeceğini sananlar ileride satıp kâr etmek için faiz yüküne aldırmadan borçlanarak konut satın aldı. Konut fiyatlarındaki balon sönünce, konut fiyatları artacak yerde gerilemeye başladı. Bu durumda krediyle konut alanlar faizi ve anaparayı ödeyemez hale geldi.Konut kredisine para bağlayan fonlar, yatırdıkları paraları geri alamaz oldu. Bu fonlara para yatıran tasarruf sahipleri ile fonları finanse eden bankalar paralarını kurtarma telaşına girdi. İşte bu kargaşada fonların ve bankaların borsalardaki kâğıtlarının değeri düştü. Panik daha sonra ABD'den başka ülkelere de yayıldı. Küresel piyasalar dalgalanıyor ya... Ayşe Hanım Teyzem de endişelenmeye başladı. "Nerede bir şeyler olsa, sonunda kabak benim başımda patlar... Üç kuruş tasarrufum erir. Aylık harcamam artar. Bizim damat işsiz kalır... Bu defa da dışarıda oluştuktan sonra Türkiye'de hisse senedi fiyatlarını gerileten, faizi tırmandıran ve döviz fiyatını artıran dalgayı ben nasıl yiyeceğim? Anlat bakalım" diyor. Ayşe Hanım Teyzem sordu: "İyi de bu olan bitenden ben neden etkileneyim ki?" Anlattım: "Bu olan bitenin sonunda ekonomide duraklama tehlikesi var. Bu tehlikeyi önlemek için de önümüzdeki günlerde faiz indirimi gündeme gelir."Ayşe Hanım Teyzem uyardı: "Karışık laflar etme. Basitleştirerek anlat" dedi. Dediğini yaptım. "Sizin kolunuzda üç tane altın bilezik var. Bu nedenle imkân buldukça benzer bilezik fiyatının ne olduğunu izlersiniz... Evinizi satmayı hiç düşünmeseniz de, ikide bir bu ev kaç para eder diye sorgu sual eylersiniz. Kıyıda köşede beş-on dolarınız var. Her gün dolar fiyatını, iki üç hisse senediniz var, her gün hisse senedi fiyatını izlersiniz.Çünkü onlar sizin varlığınızdır. Varlık fiyatlarındaki, değerindeki artış moral verir. Gerileme moral bozar. Varlık fiyatı artıkça kendinizi zengin hissedersiniz. Daha kolay para harcarsınız. Bu herkes için, şirketler için de böyledir. Duraklama tehlikesi var Varlık fiyatları gerileyince ve bunun verdiği moral bozukluğuyla da insanlar ve şirketler harcamayı frenleyince ekonomiler yavaşlar. Buna yabancılar "resesyon/duraklama" der. Duraklayan ekonomide işsizlik artar. Zenginleşme durur. Fakirleşme başlar.Dalgalanma ve dalgalanma sonucu varlık fiyatlarındaki gerileme uzun sürerse, insanları ve bu arada sevgili Ayşe Hanım Teyzemi üzecek olan da budur.İnsanlar riskten korkmaya başlayınca, gelecekten endişe duymaya başlayınca paralarını bağlayacakları tasarruf araçlarının seçiminde daha hassas olur. Türkiye'ye eskisi kadar bol döviz girmez. Türkiye'yi riskli görenleri tatmin etmek için faizleri daha da yükseltmek zorunda kalırız. Döviz fiyatı tırmanışa geçer. Bütün bunlar sonucu yatırımlarda, üretimde duraklama başlar. İşsizlik artar."Ayşe Hanım Teyzem sinirlendi... "İşte gördün..." dedi, "Kabak gene bizim başımızda patlayacak!.." guras@milliyet.com.tr Varlık fiyatları önemli
