Cari açık nedir ve neden döviz sorununu gündeme getirir?Anlatayım.Ülkenin olağan döviz gelir giderlerinin (faiz giriş çıkışı dahil, borç anaparası giriş çıkışı hariç) izlendiği hesaba "cari işlemler hesabı" denilir.Bu hesapta ihracat, turizm, işçi gelirleri, taşıma gelirleri gibi döviz gelirleri "gelir" kalemine yazılır. "Gider" kaleminde de ithalat, seyahat harcamaları, taşıma giderleri, kar transferleri gibi harcamalar yer alır.Harcamalar gelirden fazla ise, "cari işlemler hesabı" (olağan döviz gelir gider hesabı) açık verir. Buna kısaca "cari açık" denilir.Cari açığın (döviz açığının) bir yerlerden para bulunarak kapatılması zorunludur. Kapatılamaz ise, ülke döviz krizine girer ve de dünyaya rezil olur.Cari açık dışarıdan döviz bulunarak kapatılır. Dışarıdan döviz değişik şekillerde gelir (1) Kısa, orta veya uzun vadeli kredi olarak gelir. (2) Yabancı sermaye yatırımı olarak gelir. (3) Borsaya, bonoya, tahvile yatırım olarak, portföy yatırımı olarak gelir.Yabancı sermaye yatırımı ve portföy yatırımı gelmediğinden biz son yıllarda cari açığı (döviz açığımızı) kısa vadeli borçlanma ile kapatıyoruz. IMFnin yaktığı "yeşil ışık" sayesinde kredi buluyoruz.Yılın ilk 5 ayında cari açık 3.4 milyar dolar idi. Biz de bu rakam dolayında dışarıdan net kredi girişi sağlayarak cari açığı kapattık.Yıl sonunda cari açığın (döviz açığının) 7.4 milyar dolar olacağı tahmin edildiğine göre demek ki biz mayıstan aralık ayı sonuna kadar yurtdışından en az 4 milyar dolar daha döviz bularak getirmek zorundayız.Döviz büfelerinde dövizin bol olması, bankalara her gün döviz satılması, dolar fiyatının bir türlü 1 milyon 400 bin liranın üzerine çıkamaması kamuoyunda "döviz" bolluğu olarak kabul ediliyor.Dövizin bol olup olmadığının göstergesi (1) Merkez Bankası döviz rezervidir. Döviz bollanınca brüt rezerv artar. Net döviz varlığı rakamı büyür. Halbuki Merkez Bankası brüt rezervi 28 milyar liranın üzerine çıkamıyor. Net rezerv durumu ise eksi 1.2 milyar dolar. (2) Ülkede döviz bol ise, cari işlemler (döviz) hesabı açık vermez. Açığı var ise küçülür. Yılbaşında cari hesabımız için 12 aylık açık tahmini 3 milyar dolar idi. Beş ayda cari hesap 3.4 milyar dolar açık verdi. Şimdi yıl sonu açık tahmini 7.4e yükseltildi.İşte bunun için diyorum ki, cari açık, "döviz sorunu" demektir. Açığın büyümesine seyirci kalmak, açık büyüdükçe rakamları değiştirmek sorunun önemini küçümsemek demektir. Burada tedbir almanın zamanıdır. Sorunlar çıktığında zor çözülür. Ama doğru tedbirler ile sorunun çıkması önlenebilir. guras@milliyet.com.tr Yılbaşında 3 milyar dolar olan 12 aylık cari açık tahmininin hükümet tarafından 7.4 milyar dolar olarak "revize" edilmesi "döviz sorunu"nu gündeme getiriyor...
