Olayların içinden On paralık evinin yirmi paraya satıldığını görenler, yakında otuz paraya satılabileceği bekleyişine girdi. On paralık varlıkları temsil eden kâğıtların yirmi paradan otuz paraya çıktığını görenler, yakında kırk para olabileceği bekleyişiyle bu kâğıtlara hücum etti.Bütün bunların arkasındaki güç, küresel piyasalardaki para bolluğudur. Bu çılgın partiyi düzenleyenler ve sürdürenler ise başkalarının paralarını yönlendiren, paradan para kazanan "Piyasa Oyuncuları"dır.ABD'de konut piyasasında balonun hava kaçırmaya başlaması, bu çılgın partiye para yatıranları telaşlandırdı. Çünkü balonun sönmesi demek, "paraların karşılığı olan" varlıkların değer yitirmesi demektir. On paralık evler yirmi paraya satılmaya başlandı. On paralık evler yirmi paraya satılınca varlıkları temsil eden kâğıtlar (menkul kıymetler adı verilen hisse senetleri, yatırım fonları katılım belgeleri) otuz paradan işlem görür oldu. Yirmi paraya satılan evin değeri (gerçek değeri olan) on paraya düşünce, otuz paraya satın alınan kâğıdın fiyatı (gerçek değeri olan) yirmi paraya gerileyince, bunlara yüksek fiyattan başkalarının tasarruflarını bağlayan, bunlara para bağlamak için bankalardan kredi alan piyasa oyuncuları paniğe kapıldı. Paralarının karşılığı varlık değerlerindeki balonun hızla söndüğünü gören tasarruf sahipleri ile bankalar, bu şenliği düzenleyen ve yürüten piyasa oyuncularından paralarını istemeye başladı.Piyasa oyuncuları parayı nereden bulacak? Para bağladıkları varlıkların değeri düşüyor. Varlıkları satmaya kalksalar daha da düşecek. Varlıkları satmasalar, fonlara paralarını emanet edenlere, fonlar için kredi aldıkları bankalara nasıl para ödeyecekler?İşte bunun içindir ki, geçen hafta sonu Merkez Bankaları piyasaya para sürmeye başladı. Bu hafta başından beri de piyasaya para sürmeye devam ediyorlar.Bütün çaba, şenliğin sone ermemesi... Balonun daha fazla hava kaçırmamasının sağlanması. Balon sönüyor Deniz Gökçe, ABD Merkez Bankası'nın eski başkanlarından William Mc.Chesney Martin'in bir sözünü hatırlatıyor. Martin dermiş ki, "Bir merkez bankasının esas rolü (ve görevi) bir şenlikte, çılgınlık zirveye çıktığında, insanlar kontrolü kaybetmeye başladığında, içkileri ortadan kaldırmaktır". Deniz Gökçe diyor ki, "Bugün ise ABD ve AB merkez bankaları tem tersini yapıyor. Piyasaya kürekle para akıtarak yaygın bir finansal çöküşü engellemeye, yani çılgınlar partisinin devamını sağlamaya çabalıyor."Bu tabloda neler olabilir? (1) Fiyatlarında balon oluşan varlıklara bağlanan paraların büyük bölümü, varlık değerlerinin gerçek çizgiye inmesiyle eriyecektir. (2) Bu dalgalanmadan yaralanarak veya yara almadan parasını kurtaranlar, bundan sonra paralarını daha az riskli alanlara yatıracaklardır. Yatırımcılar daha seçici olacaktır. (3) Paraya ihtiyacı olanların risk primi artacaktır. (4) Kısa sürede dünya piyasalarında faizlerde gerileme gerçekleşemeyecektir.Biz bu dalgalanmadan nasıl etkileniriz? (1) Küresel fonlar yatırımda daha seçici olacağından, Türkiye'ye fon girişi yavaşlayabilir. (2) Türkiye'ye gelen fonlar daha yüksek risk primi bekleyişine girebilir. (3) Bu nedenle Türkiye'de faiz indirimi beklenirken faiz artırımı zorunluluğu ortaya çıkabilir. (4) Döviz fiyatı artabilir. guras@milliyet.com.tr Oyunun devamına çalışılıyor
