Doğalgaz konusunda yazarken enerji uzmanı Nezihi Berkkam büyüğümüze danışırdım. Vefat etti. Allah rahmet eylesin. Şimdilerde başım sıkıştıkça eski BOTAŞ genel müdürü Gökhan Yardım'ı arıyorum. Bugün de ondan öğrendiklerimi yazıyorum.Bizde her yıl ithal edilen gazın yüzde 10'u büyüklüğünde gazın depolanmasına ilişkin bir zorunluluk var. Şimdilerde yılda 30 milyar m3 gaz ithali söz konusu olduğuna göre 3 milyar m3 gazı depolayacak imkân yaratmak zorundayız. Henüz depomuz yok ama, borularda 250 milyon m3, Marmara Ereğlisi'ndeki sıvı gaz deposunda 150 milyon m3 gaz var. Bu da 3-4 günlük acil stok demektir.Doğalgazı depolamanın farklı yolları var.(1) Doğalgaz -165 derecede donduruluyor. Hacmi 600 defa küçülüyor. Sıvı hale geliyor. Sıvı gaz depolanıyor. İhtiyaç olduğunda ısıtılarak gene gaza dönüştürülüyor. Bu çok pahalı bir yol. Dondurarak sıvı hale getirmek ve de sonra ısıtarak gaza dönüştürmek için önemli yatırım ve işletme masrafı gerekiyor. Bu işlemler sırasında gaz yüzde 15-20 oranında kayba uğruyor. Doğalgaz kesintisi gene sorun oldu. Bu sorunla karşılaşmamak için doğalgazı depolamaya mecburuz. Ama doğalgazı depolamak zor ve pahalı. Bizde BOTAŞ'ın Ereğli'de, özel sektörün Aliağa'da sıvı gaz deposu ve sıvı gazı doğalgaza dönüştürme tesisi var ama, doğalgazı sıvılaştırma tesislerimiz yok.(2) Doğalgaz, yeraltında bulunan, üzeri kil tabakasıyla kaplı akifer (aquifer) denilen (gözenekli ve bu gözeneklerde su bulunan) doğal kuyulara basılıyor. Bu doğal toprak kanallarında-kuyularda saklanıyor. İhtiyaç oldukça kanallardan gaz geri çekiliyor.Bizde bu tür toprak yapısı (akifer) yok.(3) Yerin 1000 metre altındaki tuz kayaları, tatlı suyla oyuluyor. Mağara haline getiriliyor. Bu mağaralara doğalgaz basılıyor.(4) Tükenmiş doğalgaz yataklarına doğalgaz basılarak depolanıyor.Bu tabloda biz ne yapabiliriz, ne yapıyoruz?- Bizde tükenmiş/bitmiş, depo olarak kullanılabilir 2 doğalgaz yatağı var. TPAO, Kuzey Marmara (Silivri) ile Değirmenköy'de gaz bulmuştu. Bu sahalarda gaz bitti. BOTAŞ 1999 yılında TPAO ile anlaşarak bu doğalgaz yataklarını yeraltı deposu olarak kullanmak için ihale açtı. Yatırıma başlandı, bitirilemedi. Yatırım tamamlanınca bu iki alanda 1.6 milyar m3 gaz depo edilebilecek. Depo yok, yapıyoruz - Tuz Gölü'nün 40 km güneyinde Aksaray/Sultanhanı/Bezirci yöresinde bulunan yeraltındaki tuz kayalarının içi tatlı suyla oyularak depo haline getirilecek. Yerin 1050 ile 1300 metre altında 12 mağara açılacak. Bu işin toplam maliyeti 250 milyon dolar olarak tahmin ediliyor. Bu iş çok zor bir iş. Yılda ancak 2 mağara açılabiliyor. Her mağaraya brüt 100 milyon m3, net 75-80 milyon m3 gaz depo edilebiliyor. Açık anlatımıyla, 12 mağaranın gaz depolama kapasitesi 1 milyar m3 dolayında.Hangi şekilde depolarsanız depolayın gazın depolanması yatırım ve işletme gideri olarak gaz fiyatına ek yük getiriyor. Önce depo yapıyorsunuz. Her seferinde gazı depoya basıyorsunuz. Sonra depodan çekiyorsunuz. Bu işler gaz fiyatını artırıyor. Faturayı sonunda tüketici ödüyor.Özetle, doğalgaz için depo yapmaya mecburuz ama bu iş bir günde yapılamayacak bir iş, çok zor bir iş, çok pahalı bir iş. Neyi konuştuğumuzu, neyi tartıştığımızı bilelim diye yazıyorum. guras@milliyet.com.tr Para ve zaman işi
