Cumhuriyet Bayramı öncesi piyasalardaki gelişmelere bakılırsa, doların fiyatı 1.40-1.60 YTL bandında bir süre daha gidip gelecek ve sonunda 1.50 YTL dolayında bir yerlerde duracak gibi...
Doların fiyatının nerede durabileceğini şimdilerde kimsenin tahmin etmesi mümkün değil.
O nedenle bu köşede yazılanlar sadece ekonomideki gelişmelere bakılarak yapılan bir değerlendirme olarak kabul edilmelidir.
Unutmayalım, doların fiyatı 1.15-1.18 YTL arasında gidip gelirken değişik çevrelerde bu fiyatın ne olabileceği konusunda tahminler yapılıyordu.
- Değişik ülkelerin “temel denge kuru” hesabını yapan ABD’li ekonomi profesörü W. R. Cline ile J. Williamson tarafından oluşturulan ve FEER endeksi diye adlandırılan çalışmaya göre, 1 ABD doları en az 1.32 YTL olmalıydı.
- The Economist dergisinde yayımlanan Big-Mac endeksine göre, 1 ABD dolarının 1.44 YTL’ye satılması gerekiyordu.
- TC Merkez Bankası’nın hazırladığı “TÜFE esaslı reel döviz kuru” endeksine göre, 2001 yılındaki fiyatına göre dolar fiyatı 1.60 YTL olabilirdi.
- IMF uzmanlarının “göreli fiyat ortalaması”na göre ise dolar fiyatı 1.60 YTL’ler dolayında hesaplanıyordu.
Dolar fiyatında düzeltme
Açık anlatımıyla, bizde dolar fiyatındaki artışın ana nedeni, küresel piyasalardaki kriz değil, doların uzun süredir değerinin altında satılmasıdır. Şimdilerde dolar fiyatında bir düzeltme yaşanıyor.
Dünya piyasalarında dolar bol iken ve Türkiye’deki yüksek faizin cazibesinde oluk oluk dolar akar iken, alıcı olmadığı için dolar fiyatı ucuzluyor, ucuz kalıyordu. Dünya piyasalarında para kıtlığı başlayınca bu defa da satıcı olmadığı için içeride dolar fiyatı tırmanışa geçti.
Dolar talebi önce “sıcak para çıkışına bağlandı”. Yabancılar kaçıyor, denildi. Yayımlanan rakamlar (eğer doğruysa) yabancı kaçışının büyük olmadığını gösteriyor:
- 23 Ekim 2008 tarihinde borsada hisse senetlerinin yüzde 68’ine hâlâ yabancılar sahip. Portföyleri 23 milyar dolar. 26 Eylül’de yabancı payı yüzde 70, portföyleri 46 milyar dolardı... Fakat 26 Eylül’de dolar 1.23 YTL, borsa endeksi 36.556 idi. Cumhuriyet Bayramı öncesi salı günü ise dolar 1.55 YTL olmuş, borsa endeksi 24.895’e inmişti.
Açık anlatımıyla, borsada yabancıların dolar olarak yatırımlarının küçük görünmesi, borsadaki çıkıştan değil, borsa endeksinin düşmesinden ve dolar fiyatının artmasından kaynaklanıyor.
Yabancı çıkışı abartıldı
- Yabancıların bankalardaki döviz mevduatları 26 Eylül’de 6 milyar dolardı. Son bilgilere göre gene 6 milyar dolar. Demek ki döviz mevduatında da çıkış yok.
- Yabancıların bonodaki yatırımları bir ay önce 28 milyon dolardı. Son rakamlara göre 22 milyon dolar. Demek ki sadece bonoda 6 milyar dolarlık bir çıkış var.
İyi de o zaman neden dolara hızlı bir talep oldu da, dolar fiyatı 1.70 YTL’nin üzerine kadar çıktı? Anlaşıldığı kadarıyla, döviz riski olan bankalarımız ile döviz borcu olan şirketlerimiz piyasadan döviz toplama çabasına girdi.
Acaba dün doların 1.55 YTL’ye kadar gerilemesinden sonra artık dolar fiyatında artış olmayabilir mi?
Bunu söylemek çok zor. Cumhuriyet Bayramı sonunu bugün neyin olup bittiğine bakacağız. Ama şimdilik görünen o ki, “dolar 1.50 YTL’ye oturacak gibi!”
