Doğalgaz fiyatı 2 yılda (2004 Mayıs-2006 Mayıs) 16.0 sentten 26.5 sente yükseldi. (Yüzde 65 oranında arttı.)Buna karşılık elektriğin kilovatsaat fiyatı üç buçuk yıldır 8.8 sentte kaldı. Değişmedi.Doğalgazla elektrik üreten ve devlet hatlarına üretimini aktararak satan özel sektör santrallarının bir bölümü (devletle yaptıkları anlaşmalara dayalı olarak) doğalgaz fiyatındaki artışı fiyata yansıtabiliyor.Halbuki "otoprodüktör" diye adlandırılan 200 dolayında özel sektör üreticisi, (doğalgaz fiyatındaki yükselme nedeniyle) maliyetleri 9.9 sente yükselmesine rağmen, ulusal dağıtım hatları aracılığıyla 7.9 sentten elektrik satmak zorunda. İşte bu nedenle otoprodüktörler ulusal dağıtım hatlarına elektrik verecek yerde, geceleri 22.00'den sonra bu hatlardan ucuz tarifeyle (3.5 sentten) elektrik çekerek müşterilerine yükümlülüklerini yerine getiriyor. Elektriğin yüzde 44'lük bölümü doğalgazla üretiliyor. (Bu oran 1990 yılında yüzde 17 idi). Bu fiyat karmaşası, (1) Öncelikle kısa sürede elektrik kesintilerine yol açıyor. (2) Ama daha da tehlikelisi, uzun sürede Türk ekonomisinin enerji sorununu içinden çıkılamaz hale getiriyor. Çünkü çok sayıda özel sektör kuruluşu, ülkenin değişik yörelerinde elektrik üretecek (hidrolik ve termik) tesis kurma çabasında. Bu olumsuz hava, yatırımları geciktiriyor. Caydırıyor.2001 yılında Türkiye'de özel sektörün de elektrik üretebilmesi için hukuki altyapı tamamlandı. (Ama hukuki sistemde bozukluk olmalı ki bir türlü işlemiyor. Her adımda bir farklı mahkeme kararıyla işler karışıyor.)O zamandan bu yana özel sektör 3 farklı modelde elektrik üretecek tesis kurdu.(1) Otoprodüktör veya otoprodüktör grubu adı verilen yatırımcıların (a) Bir bölümü kendi ihtiyaçları için elektrik üretiyor. Fazlasını satıyor. (2) Bir bölümü, ulusal şebekeye vererek sadece başkalarına satmak için elektrik üretiyor. (3) Üçüncü grupta ise YİD ve Yİ modeliyle elektrik üretenler var.Kendi sanayi tesisinin (fabrikasının) elektriğini üretmek için tesis kuranlar, üretim fazlasının en çok yüzde 30'unu ulusal şebekeye vererek başkalarına satabiliyor. Bu tür otoprodüktörlerin saat 22.00'den sonra ucuz tarifeyle (3.5 sentten) ulusal şebekeden elektrik alarak kendi fabrikalarında kullanmaları mümkün. Doğalgaza göbekten bağlandık 200 dolayındaki otoprodüktörün üretiminin toplam elektrik üretimi içindeki payı yüzde 17.1 oranında. Yap-işlet (Yİ) modeliyle kurulan 5 büyük santral var. Bunların biri kömür, dördü doğalgaz yakıyor. Toplam üretimdeki payları yüzde 25.7 oranında. Yap-işlet-devret (YİD) modelinde üretim yapan 5 büyük santralın toplam üretimdeki payı ise yüzde 8.5 oranında. Özetle, her şeyin fiyatı, özellikle (elektrik üretiminde yüzde 40 payı olan) doğalgazın fiyatı artarken, elektrik fiyatının artmaması imkânsız. Elektrik fiyatı artacak. Sanayici ucuz beklerken pahalı kullanacak. Elektrik fiyatının artmaması için maliyet ile satış fiyatı arasındaki farkı devletin karşılaması gerekiyor. Bunun için ise bütçede para yok. guras@milliyet.com.tr Özelin payı yüzde 51.3 oldu
