Fındık olacaksa, Fiskobirlik de olacak

Amerika'yı tekrar keşfe gerek yok. Başka ülkeler fındık benzeri ürünlerin üretimini, pazarlamasını, ihracatını nasıl yürütüyorsa biz de onları örnek alacağız.Ahmet Özgüneş'in uyarısıyla, ABD'de badem üreticilerinin Fiskobirlik'i olan "Blue Diamond" kooperatifinin ne yaptığını araştırdım.Biz nasıl fındıkta dünya piyasasının yüzde 70'lerine hâkimsek, badem ürününde de ABD'nin Kaliforniya eyaleti dünya badem piyasasının yüzde 88'ine hâkim.Badem üreticileri 1910 yılında "Blue Diamond" isminde bir kooperatif kurmuş. Bu kooperatife 5.300 büyük üretici üye. "Blue Diamond" ürün tahmini yapıyor. Fiyat düzenliyor. Talebi aşan ürünleri depoda stoka atıyor. Dünya badem piyasasında fiyatları dengeliyor. (Dünya badem piyasasında Türkiye'nin payı yüzde 2 oranında). Eğer fındıkları söküp fındık üretimine son vermeyeceksek, Fiskobirlik olmadan olmayacak. Bugüne kadar Fiskobirlik şunu yaptı, bunu yaptı... Bugün şu durumda, bu durumda tartışmalarını bir yana atarak, bu kooperatifler birliğini, fındık üretiminin, ihracatının sorumluluğunu üstlenecek bir kuruluş halinde çalıştırmaya mecburuz. Bizde de 1938'de fındıkta üretimi ve ihracatı düzenlemek arayışıyla Fiskobirlik kuruldu. 50 kooperatif birliğe üye. Bu kooperatiflere 233.830 küçük fındık üreticisi ortak. Her yıl sayıları 30 ile 70 bin arasında değişen üretici, ürününü Fiskobirlik'e satar. Bunlar Fiskobirlik'ten başka alıcı bilmez.Fiskobirlik bugüne kadar fındık fiyatında düzenleyici kuruluş olarak çalıştı. Fiskobirlik, üretim tahmini yaparak, piyasa açılmadan kabuklu fındık fiyatını belirliyor. Bu fiyat genelde piyasa fiyatını oluşturuyor. Tüccar bu fiyatı vermezse, üretici fındığı Fiskobirlik'e satıyor.Fiskobirlik, ihracat yapılamayacak ölçüde yüksek fiyat vermişse, fındık depoda kalıyor. Denize dökülüyor. Yakılıyor. Yağ oluyor.Fiskobirlik için fındık alım parasını ve Fiskobirlik zararlarını devlet karşılardı. 2003 yılında uygulama değişti. Fiskobirlik "özerk" bir kuruluş olarak zararı üstlenmek, fındık parasını kendi imkânlarıyla bulmak zorunda.Fiskobirlik'in 200 bin ton fındığı stokta saklayacak depoları, fındık kırma ve işleme tesisleri var. 233 bin ortağı var Fiskobirlik'in piyasaya girmesi, küçük miktardaki alımları bile fiyat oluşumunu etkiliyor. Örneğin 2003 yılında kabuklu fındık üretimi 512 bin ton iken, Fiskobirlik, 11 bin ortağından 8 bin ton alım yaptı, 25 milyon YTL ödedi. 2004 yılında üretim 360 bin ton iken 37 bin ortağından 16 bin ton fındık aldı, 92 milyon YTL ödedi. Ama 2005 yılında üretim 501 bin ton iken (yanlış ve yüksek fiyat verdiği için) 50 bin ton alım yaptı. Depolarda kalan bu fındık için 41 bin ortağına 100 milyon dolar borcu var.Fiskobirlik'in fındık üreticisine, ekonomiye yararlı şekilde çalışabilmesi için (1) Üretim tahminlerini iyi yapması, (2) Belli bir finansman kaynağına sahip olması, (3) Tarım Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı (hükümet) ile işbirliği içinde olması, (4) Politikaya hiç bulaşmaması, yönetim kadrolarının profesyonelleşmesi zorunlu. guras@milliyet.com.tr Güçlendirmeye mecburuz