Kasımda cari açık rakamları olumlu
Kasım ayı cari açık rakamı 3.9 milyar dolar oldu. Ülkeye aynı ay sermaye hareketi ile 5 milyar dolar, nereden geldiği belli olmayan kaynaklardan 955 milyon dolar döviz girdi. Böylece fırtınalı ortamda, kasım ayında (1) Hem cari açık küçüldü, (2) Hem de cari açığı kapatacak döviz girişi oldu. (3) Sadece o kadarla da kalmadı. Giren döviz açığı kapattıktan sonra kalan 2.0 milyar doları da döviz rezervlerini besledi.
Bizde normal dönemlerde, ekonominin çarkının dönmesi için her ay 5-6 milyar dolar döviz girişine ihtiyaç duyuluyordu. Ankara frene basınca, cari açık (döviz açığı) küçülmeye başladı.
2013 Ocak ayında cari açık 5.7 milyar dolar iken, mayıs ayında 7.6 milyar dolara kadar tırmandı, haziranda 4.7, temmuzda 6.2 olarak gerçekleşti. Ağustosta 2.4 milyar dolara geriledi.
Eylülde 3.3 milyar, ekimde 2.9 milyar oldu. Kasımda 3.9 milyar dolara çıktı. Bizde cari açığın arkasında dış ticaret açığı vardır. İthalat arttıkça, ihracat artışı ithalat artışını yakalayamayınca cari açık büyür.
Cari açık ithalata bağlı...
Hükümet, bakıyor ki ihracat artmıyor, tüketimi frenleyerek, büyümeyi yavaşlatarak, ithalat harcamalarını aşağıya çekiyor. Böylece cari açık küçülüyor. Kasımda açığın düşük çıkmasının arkasında, bu ayın ihracat gelirindeki artış var. Bu konudaki hesap biraz karışıktır. Konuya yabancı olanlara basitleştirerek anlatayım. TÜİK ihracat rakamlarını “fob”, ithalat rakamlarını “cif” olarak yayınlıyor. Merkez Bankası ise “Ödemeler Bilançosu”nu düzenlerken, “Cari İşlemler Hesabı”nda mal dengesi bölümünde hem ihracat hem ithalat rakamlarını “fob” olarak kullanıyor. (Fob, malın yükleme limanındaki teslim fiyatıdır, cif fiyatına, sigorta ve taşıma faturası eklenir.)
Merkez Bankası’nın kullandığı ihracat ve ithalat rakamları da TÜİK rakamlarından farklı. TÜİK’in dış ticaret dengesi rakamı ile Merkez Bankası’nın mal dengesi rakamı arasında da fark var.
Örneğin, TÜİK’in 2013 Kasım ayı ihracat rakamı 14.2 milyar dolar, ithalat rakamı 21.4 milyar dolar, dış ticaret açığı 7.1 milyar dolar iken, Merkez Bankası’nın cari işlemler hesabında ihracat 13.2 milyar dolar, ithalat 18.9 milyar dolar ve mal dengesi açığı 5.6 milyar dolar olarak görülüyor.
Önemli olan açığın küçülmesi
Bunları bilgi için arz ediyorum. Önemli olan neticedir. Açığının küçük çıkması olumlu gelişmedir. Cari açık tartışılırken büyüklüğü ve küçüklüğü yanında nasıl finanse edildiğine bakmakta da yarar var.
Bizde cari açık 3 kanaldan gelen döviz ile finanse edilir. (1) Doğrudan yabancı sermaye, (2) Portföy yatırımı için, hisse senedi ve bono satın almak için gelen dövizler, (3) Döviz kredileri toplamı ana finansman kaynağıdır.
Nereden geldiği, gittiği belli olmayan döviz de bu rakamı artırır veya eksiltir.
Dışarıdaki sert rüzgârlar eserken, biz içeriyi de karıştırdığımız için, sermaye hareketi ile gelen döviz aksadı. Doğrudan yabancı sermaye girişi azaldı. Hisse senedinden çıkışlar görüldü. Her şeye rağmen ana finansman kanalı dış krediler. Dış kredi kullanımı (girişi) mayıstan bu yana azalmıştı. Kasımda kredi kullanımında önemli bir artış görülüyor.
