Ahmet Hamdi Gül, 1925 doğumlu. Kayseri Tayyare Fabrikası “Balkanların ve Ortadoğu’nun ilk ve tek tayyare fabrikası” iken, bu fabrikaya işçi olarak girmişti. Fabrikada, “tesviye atölyesinde ustabaşılığa” kadar yükselmişti. Tayyare fabrikası çöker hale gelince 1972 yılında fabrikadan ayrılan üç arkadaşıyla birlikte “Teksan” adıyla bir atölye kurarak makine parçaları ve kalıp üretmeye başlamıştı. Ben Ahmet Hamdi Gül ustayı küçük atölyesinde çalışırken tanıdım. Çayını içtim. Sohbet ettim.
Ahmet Hamdi Gül, alın teriyle kazandığı parayla iki oğlunu, kızını okutmuştu. Oğlunun biri makine mühendisi olmuştu. Bir süre babasıyla birlikte çalıştı. Şimdilerde Organize Sanayi Bölgesi’nde bir tesisin sahibi. Öbür oğlu Abdullah Gül politikaya atıldı. Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı koltuğuna oturdu. Cumhurbaşkanı oldu.
Kayseri Tayyare Fabrikası ve Kayseri Sümerbank Dokuma Fabrikası, Kayseri’nin kalkınmasının altyapısını oluşturan tesislerdir. Kayseri sanayiini bu fabrikalarda yetişenler kurdu, büyüttü.
Ahmet Hamdi Gül Usta’nın oğlu Cumhurbaşkanı Sayın Gül dün Kayseri’de 430 milyon dolar ödeyerek satın aldığımız A400M uçağının teslim törenine katıldı. Milli Savunma Bakanı, Genelkurmay Başkanı ve yabancı ülke temsilcilerinin katıldığı törende “Türkiye’nin bu uçağı satın alabilen ikinci ülke olduğu” açıklandı.
Nereden nereye...
Haberi okuyunca, “Nereden nereye...” diye üzüldüm. Kayseri’de uçak üretirken, şimdi parasını ödeyerek dünyanın en pahalı uçaklarından birini satın aldığımız için tören yapmamızdaki çelişkiyi, Kayserililerin ve de cümle Türk halkının dikkatlerine arz etmek için bu yazıyı yazıyorum.
Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra, Atatürk’ün direktifiyle, uçak üretmek üzere Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) kuruldu. TOMTAŞ, Alman Junkers firmasının desteğiyle uçak üretimi için Kayseri’de bir fabrika kurdu. Alman ustalar ve onların yetiştirdiği Türk ustalar, 1926 yılında üretime başladı. 1928 yılına kadar 20 silahlı, 20 silahsız A20 tipi uçak üretildi. A20 tipi uçaklar metal gövdeli uçaklardır. Türk Hava Kuvvetleri’nin ilk telsizli uçaklarıdır.
Üretim bizim neyimize!
Fabrika 1933 yılında Milli Savunma Bakanlığı’na devredildi. Fabrikada Türkkuşu için 50 planör üretildi. 1936 yılında Alman Gothaer firmasıyla lisans anlaşması yapıldı. Gotha 145 tipi 45 uçak üretildi. 1937 yılında Polonya firmasıyla yapılan anlaşmaya dayalı olarak PZL24A ve 24C tipi 24 uçağın üretimi gerçekleştirildi.
1950 yılında başlayan Amerikan Marshall Yardımı Programı kapsamında uçak fabrikası kapatıldı. Fabrika ve tesisleri, uçak bakım ve onarımı için kullanılmaya başlandı. Kayseri Hava İkmal ve Bakım Merkezi oldu.
İşte bir zamanlar kendi uçağımızı ürettiğimiz eski fabrikada, yeni bakım merkezi sahasında, başkalarının ürettiği, parayla satın aldığımız uçak için şenlik düzenliyoruz. Ne için alındığını, ne işe yarayacağını, parasını nasıl ödediğimizi bilemesek de “Vatana, millete hayırlı olsun” demekten başka yapacağımız bir şey yoktur.
(Bir başka yazıda -“Büyüklere Masallar” serisinin devamı olarak- Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası’nın ne yiğit bir fabrika olduğunu ve de nasıl kapatıldığının hikâyesini anlatırım.)
