Haziran ayı bitmeden hükümetin ( 1) Orta Vadeli Çerçeve Program, (2) Orta Vadeli Mali Plan adında 2 önemli çalışmayı tamamlayarak açıklaması, (3) 2010 bütçe hazırlıklarının başlaması gerekiyordu.
Orta Vadeli Çerçeve Program ve Orta Vadeli Mali Plan açıklanamadığı için 2010 bütçesi için çalışmalar başlayamadı.
Bu gecikmenin nedeni, hükümetin 2010 yılı için “temel büyüklükler” konusunda belirsizlik içinde olmasıdır.
Önce gecikmenin önemini anlatayım. Sonra temel büyüklüklerdeki belirsizlikleri sıralayayım.
1) Orta Vadeli Çerçeve Program ve Orta Vadeli Mali Plan hazırlanarak ülkenin kaynaklar-harcamalar dengesi ve önümüzdeki 3 yılın büyüme hedefleri belirlenecektir. Bütçenin gelir-gider dengesi kurulacaktır.
2) Bu program ve planın hazırlanması ve haziran ayı içinde açıklanması (Resmi Gazete’de yayımlanması) kanuni bir mecburiyettir.
3) Çok yıllı (3 yıllık) bütçe hazırlık süreci Bakanlar Kurulu’nun temel ekonomik büyüklükleri içeren Orta Vadeli Program’ı kabul etmesiyle başlar.
4) Çok yıllı bütçe hazırlık sürecini yönlendiren ikinci önemli belge ise, Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanacak olan Orta Vadeli Mali Plan’dır. Bu planı Maliye Bakanlığı hazırlar. Plan, Yüksek Planlama Kurulu tarafından haziran ayında karara bağlanır. Ve Resmi Gazete’de yayımlanır.
5) Bütün bunlar 2003 sonunda “5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu” gereğince yapılması gereken işlerdir. Ne zaman yapılacakları da kanun ile belirtilmiştir.
Hedef belirsiz
Geçen yıl Bakanlar Kurulu tarafından onaylanan “Orta Vadeli Program 2009-2011”, Resmi Gazete’de 28 Haziran 2008’de yayımlanmıştı. Bu program çerçevesinde hazırlanan “Orta Vadeli Mali Plan 2009-2011” ise 8 Temmuz 2008’de Resmi Gazete’de yayımlandı.
İyi de bu yıl bütün bu işler (kanuni mecburiyete rağmen) acaba neden gecikti?
Bu anlatılan süreç, Bakanlar Kurulu’nun mayıs ayının sonuna kadar toplanarak kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gerekleri doğrultusunda makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’nca hazırlanan Orta Vadeli Çerçeve Program’ı kabul etmesiyle başlar.
Kriz sonu ortaya çıkan belirsizlik ve gelecekte uygulanacak ekonomi politikaları konusundaki belirsizlikten Orta Vadeli Çerçeve Program hazırlanamadı.
Kör uçuştayız
- Hükümetin öncelikle kaynaklar-harcamalar tablosunu belirlemesi gerekiyor. (1) Zorunlu harcamalarımızın boyutu ne olacak? Kaynak kıt olduğuna göre hangi harcamaları kısacağız? Harcamaları ne kadar artırabiliriz? (2) Zorunlu harcamaları karşılamak için nereden kaynak bulacağız? Kaynak yetersizliğini nasıl karşılayacağız? Vergiyi ne kadar ayıracağız? Açığı kapatmak için dış kaynak kullanabilecek miyiz? Dış kaynağı nereden, nasıl bulabiliriz?
- Belirlenecek kaynaklar-harcamalar tablosuna göre, 2010 yılında büyüme hedefi ne olacak? Acaba 2009 yılında ne kadar küçüleceğiz? Bu küçülmeden büyümeye nasıl geçeceğiz?
- 2010 yılı için enflasyon, döviz kuru, faiz oranı hedefleriniz ne olacak?
- Kabul edilen bu temel büyüklüklere göre bütçenin giderleri ne olacak? Geliri (vergi geliri) ne olacak? Açığını nasıl kapatacağız?
- 2010 yılı için öngörülen hedefler ekonomik ve sosyal yapıyı nasıl etkileyecek? Ekonomide ve sosyal yapıda sarsıntıları önlemek için ne gibi tedbirlere ihtiyaç var?
İşte bu konulardaki belirsizlik hükümetin (kanuni mecburiyete rağmen) Orta Vadeli Çerçeve Program’ı, Orta Vadeli Mali Plan’ı açıklamasını, 2010 bütçe çalışmalarını başlatmasını geciktiriyor. Anlayışlı olmak gerekir. Ortada “fevkalâde bir durum” var.
