TEFE gidiyor, ÜFE geliyor

Ülkemizde 2 ayrı kuruluş 4 ayrı endeksle fiyatlardaki değişimi izler. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), ülkenin tamamını kapsayan bir araştırmayla, her ay (1) Tüketici fiyatlarındaki değişimi (TÜFE) "Tüketici Fiyatları Endeksi" ile, (2) Toptan eşya fiyatlarındaki değişimi (TEFE) "Toptan Eşya Fiyatları Endeksi" ile belirler ve açıklar. DİEnin uzmanları, ay içinde birkaç defa ülkenin değişik yerleşim bölgelerindeki, değişik işyerlerinden 598 çeşit mal ve hizmet fiyatını toplardı. 1994 yılından bu yana DİE tarafından aynı maddelerin, aynı mal çeşitlerinin fiyatındaki değişim izleniyordu. Halbuki zaman içinde belli maddeler kullanılmaz oldu. Yeni mal ve hizmet çeşitleri ortaya çıktı.İşte bunun içindir ki, bu yıl başından itibaren fiyatı izlenen maddelerde ve madde sayısında değişim yapıldı. Madde çeşidi 710a çıkarıldı. İzlenen bazı maddeler izlenmeyecek. 96 yeni mal ve hizmetin fiyat değişimi hesaba girecek.Endekse giren mal ve hizmetin cinsine göre her ay değişik zamanlarda 81 il ve 72 ilçedeki 20 bin işyerinden fiyatlar, 3 bin konuttan kiralar izlenecek. Sonra bu fiyat değişimleri tüketicinin toplam harcamalarındaki ağırlığa göre değerlendirilecek. TÜFEdeki mal sayısı arttı DİE uzmanları gene her ay içinde 3 defa ülkenin değişik bölgelerindeki değişik işyerlerinden 1.314 çeşit malın toplam fiyatlarındaki değişimi izliyor. Dikkat buyurunuz, burada izlenen ticari işleme konu olan büyüklükteki malların fiyatı. 1 kg buğday fiyatı değil. 10 ton buğday fiyatı. 1 kg odun fiyatı değil. 5 kamyon tomruk fiyatı. Benzin istasyonundaki gazyağının 1 litresinin fiyatı değil. Bir tanker gazyağının toptancı fiyatı.Toptan eşya fiyatıyla tüketici fiyatı değişimi birbirine uymaz. Toptan eşya fiyatındaki değişim, belli gecikmeyle tüketici fiyatına yansır. Tüketiciye mal ve hizmet sunanlar, talep canlı ise, toptan fiyattaki değişimin üzerinde fiyatla satış yapabilir. Veya tersine piyasada işler kesat ise tüketiciye satış yapanlar fiyatı düşürebilir. Toptan eşya fiyatları artarken, tüketici fiyatı gerileyebilir.DİE tarafından TEFE belirlenirken, tarıma yüzde 20, imalat sanayiine yüzde 71, elektrik - gaz ve su fiyatlarındaki değişime yüzde 4 ağırlık veriliyordu. TEFE değişimi bu ağırlıklara göre belirleniyordu.Sadece özel imalat sanayiindeki fiyat değişimi ise "çekirdek enflasyon" diye adlandırılıyordu. "Çekirdek enflasyon" üretici fiyatlarındaki değişim olarak kabul ediliyordu. TEFE artışı TÜFEye uymaz Bu yılbaşından itibaren TEFEnin yerini ÜFE alıyor. ÜFE, "Üretici Fiyatları Endeksi"nin kısaltılmışı. ÜFEde 760 madde "üretici fiyatının değişimi" izlenecek. Dikkat buyurunuz: TEFEde fiyat değişimiyle ilgili bilgiler hem üreticiden hem toptancıdan alınıyordu. İçinde KDV vardı. ÜFEde fiyat değişimi, üreticiden sorulacak... KDVsiz fiyat izlenecek. ÜFEnin TEFE ile 521 ortak maddesi var. TEFEde izlenen maddelerden 69u çıkarıldı. 121 yeni madde eklendi.Örneğin, eskiden TEFE için el dokuması halı, deri yelek, lastik çizme, formika, dikiş makinesi, müzik seti gibi malların toptan fiyatındaki değişim izleniyordu. Şimdi bu mallar yerine, ÜFE için, krem ve sıvı sabun, parke, marley, bombeli oto camı, alüminyum cephe kaplaması, plastik sofra eşyası gibi malların üretici fiyatlarındaki değişim izlenecek. ÜFEyi belirlemek için Türkiyenin değişik şehirlerindeki 1.816 üretici işyerine gidilerek, her ay 3 defa 4.350 maddenin fiyatı değerlendirilecek. 1994 yılından bugüne kadar halkımızın fiyatlardaki değişimi (enflasyonu) izlediği TÜFE ve TEFEde yapılan bu değişiklik nedeniyle, önümüzdeki aydan itibaren açıklanacak fiyat değişim oranlarını geçmiş yıllar ve aylar ile karşılaştırma şansımız ortadan kalkıyor. guras@milliyet.com.tr TEFE oldu ÜFE