"Yeni Ekonomi Hisseleri"nin geçmişi yok - geleceği var

Ayşe Hanım Teyzem kuyruğa girip, Turkcell hisseleri için kayıt yaptırmış. Para yatırmış. "Evladım hisselerin fiyatı belli değilmiş. 50 bin 500 lira fiyattan satış yapılacakmış. Bu fiyatı kim biçiyor?" diyerek sual eyledi. Ben de aklımın erdiğince Ayşe Hanım Teyzemin merakını gidermeye çalıştım. "Ayşe Hanım Teyzeciğim" dedim. "Klasik usulde bizim babadan öğrendiğimiz şekilde bir şirketin hisse senedi iki farklı yoldan hesaplanırdı. Birnici hesap şeklinde firmanın arsası, binası, makinesi, kasasındaki parası, yaptığı iş dikkate alınarak bir değer biçilirdi. Ama en fazla uygulanan hesaplama şekli ise, "fiyat / kazanç oranı" denilen hesaplama şekli idi. Bu hesaplamaya göre bir hisse senedinin değeri, getireceği kazancın belli bir katıdır. Bir şirketin bir yılda sermaye sahiplerine ödeyeceği toplam net kar rakamı esas alınır. Bunun 10 katı, 20 katı veya 30 katı bulunur. İşte o rakam şirketin "piyasa değeri"dir. Bu değer karşılığı piyasaya kaç hisse senedi çıkarıldığına bakılır. Piyasa değeri hisse senedi sayısına bölününce şirketin bir hisse senedinin yaklaşık fiyatı ortaya çıkar.
Türkiye'de bugünlerde borsada işlem gören tüm hisse senetlerinde ortalama fiyat / kazanç oranı 15.2 dolayındadır. Sanayi senetlerinde 24.0 dolayındadır. Finans senetlerinde 9.0 dolayındadır.
Çok bilinen bir şirketimizi, Arçelik firmasını örnek vereyim. Piyasada 2000 yılında Arçelik için net kar bekleyişi 152 milyon dolar dolayında. Bir Arçelik hisse senedi bugünlerde borsada 32.500 liraya satılıyor. Bu fiyata göre Arçelik'te fiyat / kazanç oranı 21.8 olarak hesaplanıyor... Eh... Demek ki... Arçelik hisse senedi doğru bir fiyata oturmuş.
Başka ülkelerde de hisse senedi satın alacaklar bu oranlara bakarlar. Örneğin ABD'de insanlar fiyat / kazanç oranı 13 olduğunda hisse senedi alırlar. Fiyat / kazanç oranı 19'u aşan hisse senetlerini (çok değerlendiği için) ellerinden çıkarırlar. Ama Japonya'da fiyat / kazanç oranının 50'lere çıktığı olur."
Ayşe Hanım Teyzem atıldı "İyi de, Turkcell'de fiyat / kazanç oranı nedir?" Anlattım: "- Ayşe Hanım Teyzeciğim, Turkcell 'Yeni Ekonomi Hissesi'. Bunlara 'teknoloji hissesi" de deniliyor. Bu tür Yeni Ekonomi şirketlerinde 'geçmiş yok'... Geçmiş değil de, 'gelecek satılıyor'. Bunlara 'geleceği olan hisse senetleri' deniliyor.
Hisse senedi fiyatı hesaplanırken başka ülkelerdeki ölçülere bakılıyor. Deniliyor ki 'başka ülkelerde 1 cep telefonu abonesinin değeri 5 bin dolardır. Turkcell'in 6 bin abonesi var. Çarp iki rakamı birbirine. Turkcell'in piyasa değeri 30 milyar dolardır. Hadi diyelim 25 milyar dolardır. Biz bunu 19 milyar dolar piyasa değeri ile satışa çıkarıyoruz...' Bu hesaba göre de, 1 hisseye 50 bin lira dolayında fiyat biçiliyor.
Yeni teknoloji hisselerinde fiyat kazanç oranı hesaplamaya imkan yok. Çünkü bunların geçmişi yok. Hisseleri satılırken karlı bilançoları yok. Bunlar zararda iken satılıyor. Satın alan 'geleceği' satın alıyor. Gelecekte bu hisse senetlerinin çok kazanacağı inancıyla parasını bağlıyor. Bu iş çok sevindirebilir, çok da üzebilir. Amerika'daki yeni teknoloji hisselerinin en ünlüsü olan 'Amazon' isimli internet pazarlama şirketi hisse senetlerinin başına gelenler dikkatten kaçmamalı. Amazon firması zarar ettiği halde, parlak geleceğine inananlar hisse senetlerini 136 dolardan kapışıyordu. Firmanın beklenen şekilde parlak bir istikbali olamayacağı, devamlı zarar edeceği görüldü. Şimdi hisseleri 36 dolardan yerde sürünüyor."
Ayşe Hanım Teyzem kuşkulandı "Sen ne demek istiyorsun? Beni korkutmaya mı çalışıyorsun" diye üstüme geldi. "Yok Teyzeciğim" dedim, ben size bilgi veriyorum. Bu bilgileri kullanarak istediğinizi yapabilirsiniz. Risk de sizin, kar da sizin. Unutmayınız ki riski göze alamayan kazanç da sağlayamaz. Nasıl olsa sıraya girip paranızı yatırdınız. Yeni Ekonomi'nin yeni hisse senetleri hayırlı ve de karlı olur inşallah.




Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr