Dış politika böyle yürümez...

Sami Kohen

BAŞBAKAN Erbakan'ın, Doğu Akdeniz'de yapılması planlanan Türkiye - İsrail - ABD ortak tatbikatının "ilerki yıllara tehir edildiğini" açıklaması, herkesi şaşırttı. Koalisyon ortağını, Genelkurmay Başkanlığı'nı, Dışişleri Bakanlığı'nı, İsrail'i, ABD'yi ve... hatta Arap ülkelerini... Zira, Başbakan, konuk Irak Adalet Bakanı Maliki'nin önünde bir gazetecinin sorusu üzerine bu açıklamayı yaptığı ana kadar, böyle bir karar alındığını hiç kimse bilmiyordu.
Geçen hafta Savunma Bakanı Tayan ve Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Çevik Bir'in İsrail ziyareti sırasında bu konuda varılan mutabakatın ilanından sonra, Erbakan ve Refahlı bakanlardan herhangi bir tepki veya açıklama gelmemişti. Üçlü deniz tatbikatının, tarih ve diğer ayrıntılar üzerindeki temaslar tamamlandıktan sonra, önümüzdeki aylarda yapılması kesinleşmiş görünüyordu. O kadar ki, Ankara'da askeri ve diplomatik çevreler, Arap ülkelerinden gelen olumsuz tepkilere ve yakışıksız laflara, "bunlar dikkate alınamaz" karşılığını veriyordu.
Erbakan'ın durup dururken, Iraklı bakanın muhatap olduğu soruya bizzat yanıt vererek, tatbikatın ertelendiğine ilişkin açıklaması bir şok etkisi yarattı...
* * *
BU olayın sergilediği olumsuzlukları şöyle özetleyebiliriz:
* Türk dış politikasında hiçbir zaman bu kadar uyumsuzluk ve çelişki görülmemiştir. Erbakan'ın "tehir edilmiştir" diye atıfta bulunduğu karardan, o ana kadar hiçbir ilgilinin (ne hükümetin DYP kanadının, ne Genelkurmay'ın, ne Dışişleri'nin) en ufak bilgisi yoktu. Bu tehlikeli bir kopukluğu ve "çok başlılığı" gösteriyor...
* Dış dünya zaten bir süredir Türk dış politikasının seyrini anlamakta zorluk çekiyordu. Bu olayda da kafalar gene karıştı. Bu ise Türkiye'nin dışardaki saygınlığını ve güvenilirliğine gölge düşürüyor...
* Açıklamanın yapılış tarzı da yakışıksız oldu. Erbakan'ın bu önemli strateji değişikliğini, bir Iraklı bakanın önünde ve Arapların Türkiye'nin dış politikasını ağır şekilde eleştirdikleri bir sırada yapması, onlara hoş görünme arzusunun ve o yönde gelen baskıların bir sonucu sayılıyor...
* Genelkurmay ve Dışişleri, Erbakan'a Ortadoğu stratejisinin hangi çıkarlara ve faktörlere dayandığını defalarca anlatmıştır. Ortak askeri tatbikat ise, daha önce İsrail ile imzalanan Savunma İşbirliği anlaşmaları çerçevesinde düşünülmüştür. Başbakan bir türlü sindiremediği bu anlaşmaları ve stratejik işbirliğini, açıkçası kendi düşüncelerine ters sayıyor, ortak askeri tatbikatı da gereksiz buluyor...
* * *
BU manevranın, belirli nedenlerle ertelenmesi, her zaman mümkündür. Ancak bu, tüm ilgililerin koordinasyonu, mutabakatı ve bilgisi çerçevesinde olur.
Son olayda ise, bu şartların hiçbiri yerine getirilmedi.
Bir de bu tür "tehir" kararlarının belirli bir ilan ediliş usulü var.
Bunun şekli, bir konuk bakana sorulan soruyu yanıtlarken, böyle bir açıklama yapmak değil elbet...
Bu tarz, Türk dış politikasının geleneksel ciddiyetine uymuyor...

Yazara Emails.kohen@milliyet.com.tr