Türkiye dün Afganistan'a gönderdiği 20 kişilik "öncü" askeri heyetle, Taliban sonrası dönemde ülkede oynayacağı rol ile ilgili ilk önemli adımı attı.
Öncü grubun hazırlık çalışmalarından sonra, önümüzdeki 15 gün içinde Afganistan'a esas 261 kişilik askeri birlik gidecek ve yeni oluşmakta olan "Uluslararası Güvenliğe Destek Gücü"ne (ISAF) katılacak.
Türkiye'nin bu barış gücünde yer alması, önemli. Türkiye böylece, BM şemsiyesi altındaki bu çokuluslu güç çerçevesinde Afganistan'da bir "askeri varlık" göstermiş olacak. Hele, beklendiği gibi, önümüzdeki ilkbaharda bu gücün başına bir Türk komutan getirilirse, Türkiye'nin bu alandaki rolü daha da artmış olacak.
* * *
ISAF, henüz taşların yerine oturmadığı Afganistan'da, zor bir misyon üstlenmiş bulunuyor. Balkanlar'daki BM barış güçlerinden farklı olarak ISAF'ın işlevi (detayları tam açıklık kazanmadığı için) daha kritik. Üstelik Afganistan'da bazı güçler ("savaş lordları") her türlü "yabancı asker"e karşı...
Bunun dışında ISAF'a katılacak ulusal birliklerin finansmanı konusu da henüz belirlenmiş değil. Örneğin Türk birliğinin harcamalarını kim ödeyecek? Başbakan Ecevit'in Washington'da görüştüğü konulardan biri de bu idi. Başkan Bush'un söylediği de şu oldu: "Türkiye henüz koalisyon gücünün başına geçip geçmeyeceğine tam karar vermiş değil. Bu, müzakere aşamasındadır. Bütçe aşaması, angajmandan sonra gelecek."
Öyle görünüyor ki, önce Türk birliği gidecek ve büyük olasılıkla Türk komutan, İngiliz subayından görevi devralacak ve... istim arkadan gelecek...
* * *
TÜRKİYE'nin Afganistan'da oynamak istediği rol sadece askeri alanda değil. Ankara asıl Afganistan'ın ihtiyacı olan A'dan Z'ye kadar yeniden yapılanmasına aktif biçimde katılmayı planlıyor.
Afganistan'ın şartlarını bilen ve daha önce de ona yardım elini uzatan Türkiye, bu ülkenin özellikle sağlık, eğitim gibi ivedi sorunlarının çözümüne destek olacak. Ayrıca güvenlik güçlerinin, polisinin örgütlenmesine yardım edecek...
Mesele, bu işlerin de hangi mali kaynaklarla gerçekleştirileceğidir. Açıkçası Afganistan'ın parası yok. O kadar yok ki, 270 bin memur, aylardır maaşını alamıyor. Devlet dairelerinde bırakın bilgisayar veya daktiloyu, çalışma masası ve telefon dahi doğru dürüst yok!.. BM özel temsilcisi Brahimi, ivedi ihtiyaç olan 7 milyon doları toplamak için adeta çırpınıyor!
* * *
EĞER uluslararası camia bir fon kurarsa, iş yürür. Dünya Bankası'nın tahminine göre, yeniden yapılanma işi için 15 milyar dolara ihtiyaç var. Önümüzdeki hafta Tokyo'da yapılacak bir toplantıda, bunun nasıl sağlanacağı tartışılacak.
Dışişleri Bakanı İsmail Cem'in önceki gün Washington'da açıkladığına göre, Türkiye Dünya Bankası ile sıkı işbirliği kuracak. Bunların hepsi iyi. Ancak Türkiye'nin arzuladığı rolü oynaması için paraya ihtiyaç var. Bunun için de fonun kurulup faaliyete geçmesi gerekiyor.
Kısacası, pratikte Türkiye'nin Afganistan'da daha geniş rol oynaması, para işinin halline bağlı görünüyor...
